Station Tilburg hééft geen overkapping het ís feitelijk een grote overkapping! Dit spectaculaire station wordt alom beschouwd als één van de belangrijkste scheppingen uit de tweede helft van de twintigste eeuw en vormt een waardige afsluiting van de Wederopbouwperiode. Bij dit station werd de overkapping méér dan alleen een beschutting voor de perrons, het werd een essentieel onderdeel van het aangezicht van het station. Tilburg was dan ook de voorloper van de stations zoals die vanaf de jaren tachtig werden gebouwd…
Evenals het dertig kilometer verderop gelegen Eindhoven heeft Tilburg in de afgelopen twee eeuwen enorme ontwikkelingen doorgemaakt. Van een onbeduidend plaatsje groeide het in vrij korte tijd uit tot de tweede stad van Noord Brabant en de zevende gemeente van Nederland. En net als in Eindhoven speelde de industrie hierbij een allesbepalende rol. In Tilburg was dit de textielindustrie, meer bepaald de wolstoffenindustrie. Nog altijd heeft Tilburg als bijnaam "Wolstad". Tijdens carnaval wordt het "Kruikenzeikerstad" genoemd, ook dit is een verwijzing naar de bedrijvigheid van weleer…
Maar ook de komst van het spoor gaf de stad een enorme impuls. Tilburg kreeg al in 1863 haar eerste station, gelegen aan de spoorlijn naar Breda. Twee jaar later werd deze in oostelijke richting doorgetrokken naar Eindhoven en van daaruit verder naar Venlo en Maastricht. Omdat dit één van de spoorlijnen was die in opdracht van de Nederlandse Staat werd aangelegd kreeg Tilburg dientengevolge een standaardstation, met een stationsgebouw van het type 3e klasse. Het station kreeg al snel een internationaal karakter, dankzij de ingebruikname van een spoorlijn naar het Belgische Turnhout (het Bels Lijntje). In 1881 kwam vervolgens de spoorlijn naar 's-Hertogenbosch en Nijmegen gereed, waardoor Tilburg een volwaardig spoorknooppunt werd. Het was voor de Staatsspoorwegen sowieso een belangrijk station, de maatschappij had op het terrein ten noorden ervan haar hoofdwerkplaats. Dit latere Revisiebedrijf zou hier uiteindelijk tot 2011 blijven.
Het "Waterstaatstation" heeft haar eeuwfeest net niet gehaald. Het werd na 98 jaar trouwe dienst gesloopt om plaats te maken voor het huidige station. Directe aanleiding was het verhogen van het spoor doot Tilburg, deze was al heel lang een steeds groter wordende hindernis voor het overige verkeer. De grootste blikvanger was natuurlijk het nieuwe station, gebouwd naar een ontwerp van K. van de Gaast. De klus ging trouwens verder dan alleen het bouwen van een nieuw station en het ophogen van het spoor. Er moest een nieuw goederenemplacement worden aangelegd. Dit had op haar beurt weer tot gevolg dat het spoortje naar België, dat toen alleen nog voor goederenvervoer werd gebruikt, moest worden verlegd. De werkzaamheden begonnen eind 1960 en zouden ruim vijf jaar in beslag nemen. Dat Tilburg zo'n spraakmakend station kreeg was trouwens mede te danken aan het toenmalige gemeentebestuur. De gemeente betaalde voor een groot deel mee aam de werkzaamheden, daar mocht best wel wat tegenover staan…
Het station was in 1965 ronduit revolutionair en zelfs na 55 jaar oogt het nog allesbehalve ouderwets. Het is daarom meer dan terecht opgenomen in het "Beschermingsprogramma Wederopbouw 1959-1965". Inmiddels heeft het stationsgebouw een grootscheepse renovatie achter de rug, waarbij het een nieuwe hoofdingang kreeg en een veel bredere tunnel. Die tunnel werd tevens doorgetrokken, zodat het station nu ook vanuit de noordelijke stadshelft te bereiken is. De werkzaamheden aan het stationsgebouw was trouwens maar een deel van een veel omvangrijker project, dat nog enige jaren in beslag zal nemen…

Onder: Het sporenplan, zoals het er rond 2005 nog uitzag. Er is inmiddels veel veranderd; zo is de bovenste helft (de vroegere hoofdwerkplaats) inmiddels opgebroken, hetzelfde geldt ook voor het gedeelte linksonder…
.
.

Boven: Het Tilburgse station was in 1965, toen het in gebruik werd genomen, ronduit futuristisch en ook anno 2020 is het nog lang niet gedateerd. Dit station was dan ook revolutionair; voor het eerst werd bij een groot station de overkapping allesoverheersend en werd het eigenlijke stationsgebouw wat naar de achtergrond verdrongen. Die werd -vanwege de beperkte ruimte- zelfs half in de spoordijk gebouwd. De overkapping bestaat uit zogenoemde "hypparschalen". Architect K. van der Gaast had deze bijzondere dakvorm al eens eerder toegepast bij het vroegere stationsgebouw van Schiedam, daar waren ze echter veel kleiner. Het Tilburgse station ondergaat momentheel een grote verbouwing. Onlang kreeg het gebouw een nieuwe hoofdingang, die direct overgaat in een nieuwe en veel bredere perrontunnel. Het gebouw is een rijksmonument. Ook is het enige jaren geleden opgenomen in het "Beschermingsprogramma Wederopbouw 1959-1965".
.
(zie ook pagina 5)
.

Onder: Het station geniet ook grote bekendheid in het buitenland, zelfs in het gebied achter het vroegere IJzeren Gordijn. Het werd afgebeeld in "The Big Book of Transport", welke in 1987 in het toenmalige Tsjecho-Slowakije werd uitgebracht. De illustratie werd gemaakt door Jiri Bouda, die daarbij zeer waarschijnlijk een ansichtkaart als voorbeeld heeft gebruikt. Het boek werd trouwens ook in het Nederlands uitgebracht…
.

Onder: De hal, zoals deze er een jaar of tien geleden nog uitzag. Aan de rechterkant was de lokettenwand, die ooit uit acht loketten bestond. Het aantal loketten was in de loop van de tijd drastisch gereduceerd, in de jaren negentig werden de verplaatst naar de oostelijke wand (hier niet zichtbaar). Tegenwoordig is de hal een soort ontmoetingsruimte...
.

Onder: De nieuwe perrontunnel is maar liefst 42 meter breed, zo'n acht keer breder dan het oude tunneltje. Doordat de vloer van de nieuwe onderdoorgang wat verdiept ligt is deze ook hoger dan voorheen. Het is dan ook meer dan alleen een onderdoorgang, feitelijk is het tevens de nieuwe stationshal. Uiteraard is ook dit station inmiddels rijkelijk voorzien van winkeltjes en horecazaakjes...
.

Onder: Een blik op de perrons, hier op een wat oudere foto uit 2001. De foto is vanaf het eilandperron in oostelijke richting genomen. Het Tilburgse station beschikt over slechts één eilandperron en een vrij smal langsperron, die beiden ook nog eens vrij kort zijn. In de nabije toekomst zal het station een derde perron krijgen, deze zal dan langs spoor 4 worden gelegd. Overigens is bij de bouw van de nieuwe perrontunnel al rekening gehouden met een derde perron...
.

Onder: De polygonale locloods. Ook dit is een foto uit 2001, de loods en de bijbehorende draaischijf waren toen nog volop in bedrijf. Het was onderdeel van het Revisiebedrijf Tilburg, dat tot 2011 direct achter het station was. De locomotievendoods werd gebouwd in 1937, de draaischijf -de laatste oorspronkelijke die nog in bedrijf was- is acht jaar ouder. Inmiddels heeft die draaischijf geen echte functie meer, in de vroegere locloods was tot voor kort een restaurant. Zowel de loods als de draaischijf zijn gemeentelijk monument.
.