| |
't
HARDE
| | |
Afkorting: | Hrd |
Maatschappij: | Nederlandse
Spoorwegen (NS) | Architect: | C.
Douma | Bouwjaar:
| 1980 | Gesloopt:
| 2006 | Baanvak:
| Amersfoort
- Zwolle | | |
| |
Station 't Harde, gelegen
aan de rand van het gelijknamige dorp, is een wat merkwaardig station met een
lange geschiedenis. In de bijna 160 jaar dat het station nu bestaat is het al
drie keer van naam veranderd en is het zelfs naar de buurgemeente "verhuisd".
Zonder dat het fysiek verplaatst werd, trouwens. Het is één van
die vele landelijk gelegen stations dat in de jaren zeventig haar negentiende
eeuwse stationsgebouw gesloopt zag worden, maar als één van de weinigen
kreeg het er niet een gestandaardiseerd ontvangstgebouwtje voor terug. Reden hiervoor
was de aanwezigheid van een perrontunneltje, waarbij de tunneltrap in het nieuw
te bouwen ontvangstgebouwtje werd geïntegreerd. Dat tunneltje leidt trouwens
naar een bijzonder smal eilandperron, één van de smalste van ons
land. Het perron is zó smal dat het eigenlijk niet als eilandperron gebruikt
zou mogen worden. Sinds kort staat er een hekwerk aan de zijde van spoor 3, maar
desondanks voelt het nog altijd wat benauwend als -staand op dat perron- de intercity
naar Zwolle langs komt denderen
Wie aan 't Harde denkt, denkt waarschijnlijk
automatisch ook aan defensie. Alleen al in 't Harde zijn twee kazernes en in de
directe omgeving zijn er nog een aantal. En dan is er nog het enorme oefenterrein
van de Artillerie Schietkamp, direct grenzend aan het spoor en zich uitstrekkend
vanaf Wezep tot voorbij 't Harde. Iedere treinreiziger die geregeld over dit spoor
reist kent wel die tientallen grote witte borden met daarop de tekst "SCHIETTERREIN
LEVENSGEVAARLIJK". Het leger en 't Harde lijken dan ook onlosmakelijk met
elkaar verbonden te zijn. 't Harde is dan ook een betrekkelijk jong dorp, ze bestaat
nog geen anderhalve eeuw. De plaats ontstond aan een eeuwenoude route tussen Elburg
en Epe, in de toenmalige gemeente Doornspijk. Aan diezelfde weg, maar dan net
over de gemeentegrens met Oldebroek, bouwde de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-maatschappij
(N.C.S.) in 1863 een station met een opvallend fors stationsgebouw. Het was een
N.C.S.-gebouw van het type tweede klasse, waarvan er slechts twee zijn gebouwd.
Aanvankelijk kreeg dat station de naam Elburg-Epe, wellicht vanwege de ligging
aan de genoemde route. Erg dicht bij de twee genoemde plaatsen stond het bepaald
niet; zes kilometer van Elburg en niet minder dan tien kilometer van Epe! In
1889 werd de naam van het station voor de eerste keer gewijzigd, het ging verder
onder de naam Elburg-Oldebroek. Een naam die een stuk logischer klonk, het station
stond immers in de gemeente Oldebroek. Maar de belangrijkste reden voor deze naamswijziging
zal ongetwijfeld het feit dat Epe inmiddels een eigen treinstation had zijn geweest.
Hoe het ook zij: vanaf dat moment stond Oldebroek op de gevel van het gebouw,
die plaatsnaam zou het bijna driekwart eeuw dragen. In 1914 werd de naam van het
station namelijk weer veranderd, nu in Legerplaats Oldebroek. De plaatsnaam Elburg
was definitief verleden tijd. Overigens was het stationsgebouw elf jaar eerder
fors uitgebreid
Dankzij de aanwezigheid van diverse kazernes én
de gunstige ligging aan de A28 groeide 't Harde in de tweede helft van de twintigste
eeuw in sneltreinvaart uit tot een volwaardig dorp. Mede om die reden werd de
naam van het station in 1963 veranderd in 't Harde. De naam Oldebroek werd nu
voorgoed geschrapt, al stond het station nog wel in deze gemeente. Maar ook dat
zou veranderen. In 1974 werd de gemeente Doornspijk -waar het dorp 't Harde grotendeels
onder viel- opgeheven, waarbij 't Harde in de gemeente Elburg kwam te liggen.
Door een grenswijziging kwam ook het station voortaan op Elburgs grondgebied te
staan. In diezelfde tijd werd duidelijk dat het (veel te grote) stationsgebouw
haar langste tijd had gehad. De bouwkundige staat liet te wensen over en de onderhoudskosten
werden te hoog, iets wat bij zoveel negentiende eeuwse stationsgebouwen parten
speelde. Bovendien was aan het begin van de jaren zeventig de -met spoorbomen
beveiligde- overpad naar het smalle eilandperron vervangen door een tunneltje.
De tunneltrap werd hierbij op het eerste perron geplaatst, iets van het stationsgebouw
af, waarbij die trap aanvankelijk geen enkele bescherming tegen de elementen bood.
Toen in 1977 de bediening van de beveiliging op dit station kwam te vervallen
was let lot van het oude stationsgebouw feitelijk bezegeld. In 1979 begon de bouw
van een nieuw stationsgebouwtje, die bijna letterlijk om de tunneltrap heen werd
gebouwd. Zoals al aangegeven was 't Harde één van de weinige stations
die in die tijd een unicaat stationsgebouw kreeg, en geen standaardontwerp. De
architect was trouwens wel hetzelfde gebleven: C. Douma. Voor dit station ontwierp
hij een nagenoeg vierkant ontvangstgebouw, met daarin een plaatskaartenkantoortje,
een wachtruimte én de reeds genoemde trap naar de perrontunnel. Het gebouwtje
had een uitkragend plat dak. Mede onder uitdrukkelijk verzoek van de gemeente
Elburg werden de hoge verticale dakvlakken afgeschuind, waarbij deze met roodbruine
tegels werden bekleed. Het tweede stationsgebouw heeft er slechts 26 jaar gestaan.
Nadat de kaartverkoop was gestaakt kwam het leeg te staan, met alle gevolgen van
dien. Pogingen om een passende huurder te vinden liepen op niets uit en dus ging
het gebouwtje begin 2006 tegen de vlakte. Wel kreeg de tunneltrap een glazen omhulsel
en een dak en ook de kaartautomaat werd overdekt. Op de plek waar ooit het eerste
stationsgebouw had gestaan kwam een riante, glazen wachthok. |
Boven:
Het huidige "stationsgebouw" bestaat uit een forse glazen wachthok,
een overdekte kaartautomaat en een overdekte trap naar het perrontunneltje. Opvallend
genoeg staat de wachtruimte ongeveer op de plek waar ooit het eerste stationsgebouw
stond. Station 't Harde bevindt zich even ten zuidoosten van het gelijknamige
dorp, maar lijkt juist een heel eind van de bewoonde wereld te staan. Dit wordt
vooral veroorzaakt door de autosnelweg A28, die letterlijk tussen het dorp en
het station is gelegen. Bovendien bevindt zich tussen het spoor en de snelweg
een klein bedrijventerrein. Iedereen die geregeld langs 't Harde reist kent wel
die grote bouwkranen die daar zijn opgesteld en al van ver te zien zijn. .
. Onder:
Het station telt twee perrons, waarvan er één een zeer smal eilandperron
is van amper vier meter breed. Mede om die reden is dit perron tegenwoordig nog
maar aan één zijde te gebruiken. Ook zijn er waarschuwingsbordjes,
om voorzichtig te zijn wanneer er een trein langskomt. Duidelijk zichtbaar is
de overdekte trap naar de perrontunnel. Dat tunneltje is een zogenoemde "ARMCO-buis"
(zie ook deze pagina), een tunneltype dat in de jaren
zeventig bij meerdere -voornamelijk kleinere- stations werd gebouwd. Op deze foto
uit 2015 ontbreekt nog het hekwerk aan de zijde van spoor 3. Opmerkelijk: alhoewel
spoor 3 niet meer kan worden gebruikt om in- of uit te stappen, is het bord SPOOR
3 op het perron (nog) niet verwijderd... .
|
| | | | Onder
(beide afbeeldingen): Het eerste stationsgebouw was onwaarschijnlijk groot voor
een station dat lange tijd ver van de bewoonde wereld was gelegen. Het was één
van de twee gebouwen van het type N.C.S. tweede klasse, het andere exemplaar staat
in Soestduinen. Dat gebouw werd echter in 1910 dusdanig verbouwd dat er feitelijk
een ander gebouw werd neergezet. De foto links toont de voorzijde van het gebouw.
Op de foto rechts zijn enkele details van de rijk gedecoreerde gevels te zien.
Het is dan ook erg jammer dat het gebouw in het voorjaar van 1980 met de grond
is gelijkgemaakt. Echter moet wel worden bedacht dat het onderhoud van een dergelijk
gebouw een flinke kostenpost was en herbestemming nog niet echt bestond. Bovendien
scheen de bouwkundige staat niet al te best geweest te zijn... .
| | | | | | | Onder:
De perrongevel van het N.C.S.-gebouw was bijna identiek aan de straatgevel. Dat
was oorspronkelijk trouwens niet zo, de perronzijde had tot 1903 geen puntgevel.
In datzelfde jaar werden de twee zijvleugels gebouwd. De uitbouw, met daarin de
handelinrichting, was trouwens veel later geplaatst. Aan de rechterkant is de
trap naar de perrontunnel te zien. Wanneer die tunnel werd gebouwd is mij niet
bekend, in ieder geval vóór 1974. Dat tunneltje is trouwens nog
het enige dat ongewijzigd is gebleven, al is de trap tegenwoordig overdekt... .
| Onder:
Het tweede stationsgebouwtje bestond uit een plaatskaartenkantoortje met één
of meer dienstruimten, een wachtruimte en een overdekte trap naar de perrontunnel.
Die laatste was helemaal aan de rechterkant, terwijl de dienstruimten in het meer
gesloten deel aan de linkerkant waren. De trap naar de perrontunnel was trouwens
één van de redenen voor de bouw van dit gebouwtje. Het bouwwerkje
heeft er slechts 26 jaar gestaan; eind januari 2006 ging het tegen de vlakte.
Merk ook op dat de entree in de zijgevel was
.
| | | | | | OOnder
(beide foto's): Defensie en 't Harde zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
En dat is ook bij het station goed te merken; niet alleen ligt direct achter het
station de Luitenant-Kolonel Tonnet-kazerne, deze beschikt ook over een eigen
spooraansluiting én een eigen laad/losplaats. Deze ligt direct ten oosten
van het station. Het meest in het oog springend is het brede laadperron, waar
tegenaan zes sporen liggen. Een zevende spoor ligt langs de zijkant, zodat er
ook zijdelings kan worden geladen of gelost. Op deze foto uit 2015 lijkt het emplacement
redelijk verlaten, maar het wordt nog altijd door Defensie gebruikt. Sterker nog;
het belang van militair spoorvervoer is in geen tijden zó groot geweest
als heden ten dage... .
| | | | | | |
versie: 25-11-2022 |