| |
ZWIJNDRECHT
| | |
Afkorting: | Zwd |
Maatschappij: | Nederlandse
Spoorwegen (NS) | Architecten: | C.
Douma | | M.W.
Markenhof | Bouwjaar:
| 1965 | Verbouwd: | 1996,
2013 | Baanvak:
| Rotterdam Centraal - Dordrecht | | |
| |
Van alle
Nederlandse stations heeft dat van Zwijndrecht ongetwijfeld de meest "bewogen"
geschiedenis. En dat woord "bewogen" staat bewust tussen aanhalingstekens
en moet dan ook in de meest letterlijke zin worden opgevat; gedurende de bijna
150 jaar dat het station bestaat werd het twee keer verplaatst, de totale afstand
van de verplaatsingen: zo'n 2,2 kilometer..! In de spoorwereld is Zwijndrecht
vooral bekend vanwege het rangeerterrein Kijfhoek, welke een aanzienlijk stuk
grond in het noorden van de gemeente inneemt. Tegenwoordig is Zwijndrecht een
middelgrote woon- en industriegemeente, strategisch gelegen tegenover Dordrecht
aan de Oude Maas. Oorspronkelijk was Zwijndrecht een klein, ietwat langgerekt
lintdorp, ontstaan dankzij een (nog altijd bestaande) veerverbinding met Dordrecht.
Aanvankelijk was het gebied agrarisch, waarbij vooral de tuinbouw een belangrijke
bron van inkomsten was. Zwijndrecht werd zelfs even een centrum van de tuinbouw,
zo stond ooit schuin tegenover het huidige station een enorm gebouwencomplex die
de groenteveiling vormden. Dankzij de tuinbouw kon hier conservenindustrie ontstaan.
Ook de glasindustrie was hier goed vertegenwoordigd. Een ander -nog bestaand-
bedrijf dat bepalend werd voor Zwijndrecht werd buizenleverancier Van Leeuwen.
Maar ondanks de bedrijvigheid bleef Zwijndrecht tot ver in de twintigste eeuw
een betrekkelijk klein dijkdorp, waarbij de meeste bebouwing langs de Oude Maas
was te vinden. Het stelde dan ook niet veel voor toen het in 1872 haar eerste
station kreeg. Hoewel de naam anders deed vermoeden stond dat station bepaald
niet in de buurt van het dorp. Het stond zelfs niet eens in de gemeente Zwijndrecht
maar in de toenmalige buurgemeente Groote Lindt, vlakbij het gehucht Heer Oudelands
Ambacht. Het station bevond zich dus letterlijk in de middle of nowhere, maar
nóg opmerkelijker was dat het een relatief groot stationsgebouw had. Dat
was een wat modernere versie van het 4e klasse standaardstationsgebouw van de
Staatsspoorwegen, een vrijwel identiek gebouw ie nu nog in het Brabantse Vught
te zien. Waarom voor zo'n groot gebouw werd gekozen is niet helemaal duidelijk,
wellicht moest het meerdere plaatsen in de Zwijndrechtse Waard bedienen, waaronder
plaatsen als Heerjansdam en Hendrik Ido Ambacht. Het station stond in ieder geval
nabij een destijds belangrijk kruispunt van wegen
Het eerste station
zou trouwens maar betrekkelijk kort dienst doen. Aan het einde van de negentiende
eeuw kwam in Zwijndrecht de industrialisatie op gang, mede aangejaagd door de
groei van het Dordrechtse havengebied. Vanaf dat moment begon ook het inwonertal
van Zwijndrecht gestaag te groeien en al snel ontstond behoefte aan een station
dat aanzienlijk dichter bij de dorpskern kwam te staan. In 1887 werd daarom als
proef een extra halte geopend, niet ver van de spoorbrug over de Oude Maas. Blijkbaar
voorzag die halte in een behoefte, al snel ontstond een lobby om van de halte
een permanent station te maken. Al in 1895 werd de halte opgewaardeerd tot station,
compleet met stationsgebouw. Dat tweede station stond ongeveer ter hoogte van
de huidige onderdoorgang Lindtsedijk, vlakbij de rotonde Stationsweg, Burgemeester
de Bruinweg / Ringdijk,. Op het eerste gezicht zag het gebouw er uit als een eenvoudig,
asymmetrisch en typisch laat negentiende eeuws stationsgebouw met twee bouwlagen.
Toch had het gebouw een unieke bijzonderheid, als enige had dit gebouw de dienstwoning
op de begane grond en de stationsfaciliteiten op de bovenverdieping. Uiteraard
had deze indeling te maken met de locatie van het station, gelegen aan een hoge
spoordijk. Via een trap en een bordes werd de hal bereikt en van daaruit kon men
vervolgens naat de perrons. Die trap bevond zich trouwens tussen het stationsgebouw
en de spoordijk in, de ingang was hierdoor in de perrongevel. Gelijktijdige
met de opening van het nieuwe station werd het oude, 1,8 kilometer noordwestelijker
gelegen station opgeheven, het stationsgebouw bleef echter nog tot 1976 behouden
en fungeerde lange tijd als woonhuis. | . Boven
en onder: Het huidige werd eind 1965 in gebruik genomen en is alweer het derde
station van Zwijndrecht. Het werd ontworpen door C. Douma, die daarbij werd geassisteerd
door M.W. Markenhof. In 1996 werd het flink verbouwd en uitgebreid. Er kwamen
twee extra perrons, waarbij deze van betere perronbeschutting werden voorzien.
Ook kreeg de bovenleiding deze unieke dubbele boogportalen en werden de perrons
verlicht middels bijpassende lantaarns. Ze zijn ontworpen door P.H. van de Ree. .
| | |
| | | | Onder:
Een plattegrondje van Zwijndrecht, zoals het er zo'n 150 jaar geleden nog uitzag.
Wat direct opvalt is de geringe grootte van de plaats destijds, veel meer dan
een langgerekt dijkdorp was het toen nog niet. Het eerste station (1) stond
bij opening niet eens in de gemeente Zwijndrecht, maar nabij het gehucht Heer
Oudelands Ambacht, in de toenmalige buurgemeente Groote Lindt ( dat trouwens in
1881 bij Zwijndrecht werd gevoegd). Het tweede station (2) werd een kleine
twee kilometer verderop gebouwd, vlakbij de spoorbrug over de Oude Maas. Vanaf
de jaren vijftig van de twintigste eeuw begon Zwijndrecht enorm uit te breiden
en werd een nieuw station noodzakelijk. Ook dat station -het huidige exemplaar
(3)- werd op een andere locatie gebouwd, ditmaal schoof het een paar honderd
meter in noordwestelijke richting op... .
| Onder:
Het allereerste stationsgebouw van Zwijndrecht was vrijwel identiek aan het nog
bestaande stationsgebouw van Vught, welke hier is afgebeeld. De belangrijkste
verschillen; bij dit gebouw hebben de ramen op de bovenverdieping rondbogen, terwijl
die van het vroegere Zwijndrechtse gebouw segmentbogen hadden. Ook is het dak
op het middendeel bij dit gebouw iets steiler. Nadat het eerste Zwijndrechtse
station was opgeheven bleef het voormalige stationsgebouw nog lange tijd in gebruik
als woonruimte. In 1976 ging het tegen de vlakte, waarschijnlijk vanwege de aanleg
van rangeerterrein Kijfhoek. Nog altijd herinnert een klein pleintje op de hoek
Oude Stationsweg / Heer Oudelandslaan aan de locatie van dat eerste station. .
| | | | | Onder
(beide afbeeldingen): Het tweede station van Zwijndrecht stond aanzienlijk dichter
bij de dorpskern, niet ver van de spoorbrug over de Oude Maas. Hierdoor kreeg
het hooggelegen perrons. Het stationsgebouw werd hierop aangepast. De stationsfaciliteiten
waren op de bovenverdieping, via een (hoge) trap en een bordes kon het stationsgebouw
worden betreden. De dienstwoning bevond zich op de begane grond. Op de afbeelding
rechtsonder is het emplacement te zien, met rechts op de achtergrond het stationsgebouw.
het spoor linksonder buigt af naar Groote Lindt, dat zich in de twintigste eeuw
ontwikkelde tot haven- en industriegebied was. Dat spoor bestaat trouwens nog
altijd en wordt ook nog steeds gebruikt... .
| | | (Ansichtkaart) | (Ansichtkaart) | | | | | Onder:
Vanaf het middenperron van het huidige station zicht op de spoorbrug over de Oude
Maas. De huidige viersporige brug werd in 1994 in gebruik genomen en verving een
al even markante hefbrug, die slechts 24 jaar heeft mogen bestaan. De bouw van
de huidige brug was een behoorlijke uitdaging; niet alleen werd het spoor verdubbeld,
de brug kwam ook enkele meters hoger te liggen, en uiteraard moest het treinverkeer
op deze drukke lijn tijdens de ombouw "gewoon" doorgaan. Dankzij de
vorm van de circa 65 meter hoge hefportalen kreeg de brug als bijnaam "Hemelbed".
De brug is trouwens ontworpen door ingenieur P.H. van der Ree, dezelfde architect
die later ook de verbouwing van het Zwijndrechtse station voor zijn rekening nam
.
| Onder:
De Groente- eb Fruitveiling Zwijndrecht en Omstreken domineerde zo'n vijftig jaar
lang het gebied tegenover het station. Het terrein was zo'n 2,5 hectare groot,
waardoor zowel het station uit 1895 als het huidige station er schuin tegenover
stonden. Op deze foto is het veilingterrein te zien, het eigenlijke veilinggebouw
is aan de rechterkant. Het gebouw in de linker bovenhoek lijkt het stationsgebouw
te zijn, maar dat weet ik niet zeker. De Zwijndrechtse groenteveiling hield rond
1975 op te bestaan. Alle gebouwen op het veilingterrein werden vervolgens gesloopt,
om plaats te maken voor een nieuwe woonwijk. .
(Ansichtkaart) | |
| | . |
| |
versie: 9-09-2020 |