ZEIST
| Afkorting: | Zt |
 |
| Maatschappij: | Nederlandsche Buurtspoorweg Maatschappij (NBM) | |
| Architect: | onbekend | |
| Bouwjaar: | 1901 | |
| Gesloopt: | 1976 | |
| Zeist
is een middelgrote plaats in de provincie Utrecht, ten oosten van
de gelijknamige provinciehoofdstad. Het is vooralbekend dankzij onze
nationale voetbalbond, die er haar hoofdkwartier heeft. Ook de Rijksdienst
voor de mumentenzorg is hier gevestigd en hoevel Nederlanders zullen
wel niet dagelijks met Zeister bestek (Gero, Sola) hebben gegeten? De geschiedenis van de spoorwegen in Zeist is een verhaal op zich. Ooit telde de gemeente niet minder dan vijf stations langs drie verschillende spoorlijnen. Desondanks kan er niet echt gesproken worden van een rijke geschiedenis. Het enige station dat in de Slotstad zelf heeft gestaan is alweer meer dan dertig jaar geleden gesloopt en het station dat de naam Zeist mede draagt, ligt nog steeds op flinke afstand. Van de overige drie stations in de gemeente is alleen Den Dolder (dat ook in de gemeente Zeist ligt) nog in gebruik. Van het station van Huis ter Heide is het stationsgebouw nog bewaard gebleven en van station Bosch en Duin schijnt nog een deel van het perron te liggen. Van het station van Zeist herrinneren alleen de Stationslaan én een heel opmerkelijk spoorviaduct, maar daarover later meer… Het eerste station dat de naam Zeist droeg werd al in 1845 in gebruik genomen. Dit station langs de spoorlijn Utrecht-Arnhem (het huidige Driebergen-Zeist) lag echter op grote afstand van zowel Driebergen als Zeist. In een vroeg statium kwam er al een paardetram-verbinding tussen Zeist, het station en Driebergen. In 1900 werd de Nederlandsche Buurtspoorweg-Maatschappij (NBM) opgericht als dochteronderneming van de NCS. In tegenstelling tot wat de naam deed vermoeden groeide dit bedrijf vooral tot trammaatschappij uit. De enige spoorlijn die deze maatschappij liet aanleggen was de lijn De Bilt (Bilthoven)-Zeist, via Huis ter Heide en Bosch en Duin. De NBM exploiteerde de spoorlijn en de meeste van haar tramlijnen niet zelf, dit lieten ze over aan moedermaatschappij NCS. Opmerkelijk detail: de NBM zou het uiteindelijk veel langer uithouden dan de NCS. Toen deze laatstgenoemde maatschappij in 1919 ten onder ging, werd de NBM volledig losgekoppeld en ging als zelfstandig bedrijf verder. In de jaren vijftig veranderde de naam in Nederlandse Buurtvervoer Maatschappij (de afkorting bleef ongewijzigd) en werd het een busbedrijf. In deze vorm heeft het uiteindelijk nog bestaan tot 1973, toen het na een fusie verder ging als Centraal Nederland (CN). Dit busbedrijf zou op haar beurt -via Midnet- weer opgaan in het huidige Connexxion. Terug naar station Zeist. Zoals gezegd was de spoorlijn tussen Zeist en Bilthoven de enige spoorlijn van de NBM. Het station van Zeist was het eindpunt van deze spoorlijn. Het stationsgebouw werd, gelijktijdig met het spoortraject naar Bilthoven, in augustus 1901 in gebruik genomen. Alhoewel de concessie (in dit geval het recht om een bepaalde spoorlijn te mogen exploiteren) aan de NBM werd toegewezen werd de aanleg van de spoorlijn en de bouw van de stationsgebouwen door de NCS uitgevoerd. Het station in Zeist werd daardoor een typisch NCS-station. Het bestond uit drie gebouwen die door één grote overkapping waren overdekt. Het station was in feite een vergrootte versie van het station van Bilthoven, dat uit twee perrongebouwen bestaat. Het verschil met laatstgenoemde station is dat het station van Zeist over een restauratie beschikte. Het station is een eilandstation, ondanks het feit dat het een eindstation is. Hierdoor ontstond een groot stationsplein waarop het station letterlijk een centrale plaats innam. Kennelijk hield NCS in die tijd een standaardisatie aan want bijna alle stations die deze maatschappij tussen 1890 en 1910 bouwde waren van dit type. De ingang bevond zich niet aan de kopse kant, zoals gebruikelijk bij eilandstations, maar aan de zuidelijke perronkant. Het kopspoor was aan deze kant een flink stuk korter. Hierdoor ontstond ruimte voor een brede trap, die de ingang van het station vormde. |
 |
|
|
|
|
 |
|
|
|
 |
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
[ Volgende pagina ]
|
|
|
|
versie: 13-02-2009