|
|
|
RHEDEN
| |
|
|
| Afkorting: |
Rh |
| Maatschappij: |
Nederlandsche
Spoorwegen (NS) |
| Architect: |
K. van der
Gaast |
| Bouwjaar:
|
1952 |
| Gesloopt:
|
2007 |
| Baanvak: |
Arnhem-Zutphen |
| |
|
| |
|
Tot
een aantal jaar geleden had Rheden het oudste, nog bestaande, stationsgebouw
dat door Van der Gaast werd ontworpen. Het was echter niet zijn eerste
ontwerp, dat was het in 1981 gesloopte gebouwtje van station Hilversum
Sportpark. Het Gelderse Rheden kreeg in 1952 een volledig nieuw station.
Aanleiding hiervoor was de elektrificatie van de spoorlijn Arnhem-Zwolle
in datzelfde jaar. Toch was het niet het eerste station in deze Gelderse
plaats.
De gemeente Rheden -waartoe ook de plaatsen Velp en Dieren behoren
- telde ooit minder dan veertien (!) stations, halten en stopplaatsen
langs één en de zelfde spoorlijn: de IJssellijn. Deze
lijn tussen Zwolle en Arnhem is nu vooral bekend als onderdeel van
de lange spoorverbinding naar Roosendaal. Oorspronkelijk was het een
deel van de spoorlijn Arnhem-Leeuwarden (Staatslijn A), één
van de spoorlijnen die in opdracht van de Staat der Nederlanden werd
aangelegd. In de gemeente Rheden werden al meteen drie stations gebouwd,
waaronder in Velp en Dieren. Het derde station verrees in de buurt
van Rheden, ergens halverwege dit dorp en het nabijgelegen De Steeg.
Dat het station juist hier werd gebouwd had uiteraard een reden; even
ten zuiden van De Steeg doorkruiste het spoor landgoed Rhederoord.
De eigenaar van dat landgoed, op dat moment toevallig ook de burgemeester
van Rheden, had bedongen dat in ruil voor de aanleg het station in
de directe nabijheid van de toegangspoort naar zijn landgoed moest
komen. De drie stations waren overigens van het type 5e klasse Waterstaat.
In de jaren tachtig en negentig van de negentiende eeuw verschenen
om verschillende redenen diverse halten en stopplaatsen in de gemeente.
Soms werd zo'n stopplaats bij een hotel aangelegd, want ook in die
tijd was deze omgeving al een populaire toeristische bestemming. Maar
ook in de dorpen Rheden en De Steeg werden haltes in gebruik genomen,
omdat het station toch wel erg ver van de beide plaatsen stond. Rond
1900 waren er tussen de huidige stations Rheden en Dieren (een afstand
van zo'n 6,5 kilometer) maar liefst acht stopplaatsen. Alleen al ten
noorden van station De Steeg waren het er drie, elk gelegen op slechts
een paar honderd meter van elkaar. Dat grote aantal stopplaatsen kon
uiteraard niet lang standhouden, de meeste waren in 1917 alweer opgeheven.
De halte Rheden, die trouwens op ongeveer dezelfde plaats lag als
het huidige station, sloot tien jaar later. Op datzelfde moment ging
station De Steeg verder onder de naam De Steeg-Rheden.
Vanaf de jaren twintig begon het dorp Rheden zich sterk te ontwikkelen.
Mede dankzij de unieke ligging aan de IJssel en het spoor vestigden
hier enkele bedrijven, die hier hoopten uit te kunnen breiden. De
twee grootste waren de vroegere machinefabriek Thomassen en betonfabriek
"De Meteoor". Die laatste is vooral bekend van de Stelcon-platen
(die bekende betonnen vloerplaten van circa 2x2 meter met een betonnen
rand er omheen). Maar hier worden ook materialen voor het spoor gemaakt,
zoals liggers en overwegplaten. Machinefabriek Thomassen was vooral
bekend als maker van compressoren, gas- en dieselmotoren en gasturbines.
Ook bij Thomassen werden in het verleden producten voor het spoor
vervaardigd, voor verschillende typen dieselmaterieel werden hier
de motoren gebouwd. Beide bedrijven hadden -uiteraard- spooraansluitingen.
Door deze bedrijvigheid groeide met name Rheden, al snel werd De Steeg
ruimschoots overvleugeld. Maar nog altijd lag het station erg afgelegen,
ergens halverwege de beide plaatsen. Station De Steeg-Rheden werd
dan ook in 1947 gesloten, en zou nooit meer heropend worden. Toch
was een station in Rheden inmiddels meer dan gerechtvaardigd, ook
de forens had dit dorp inmiddels ontdekt. Toen aan het begin van de
jaren vijftig werd gestart met de elektrificatie van het spoor tussen
Arnhem en Zwolle was de tijd rijp voor een nieuw station. In 1952
werd deze geopend. Het oude stationsgebouw in De Steeg bleef nog enige
tijd staan, maar ging aan het begin van de jaren zestig alsnog tegen
de vlakte.
|
|
Boven:
Het vroegere stationsgebouw van Rheden in de nadagen van haar
bestaan. Deze foto werd in de vroege herfst van 2006 gemaakt,
toen zag het gebouw er al flink verwaarloosd uit. Hoewel het gebouwtje
vrij simpel oogde, waren er wel degelijk opvallende details. Denk
hierbij aan de brede, bakstenen plint, dat tevens een plantenbak
was. Deze sloot via een bredere muur naadloos aan op het -eveneens
bredere- dak en mooi contrasteerde met de donkere houten gevel.
Het meest markant was ongetwijfeld de opvallende V-vormige ondersteuning
van het dak, aan de linkerkant. Dit station werd in 1952 in gebruik
genomen, maar op ongeveer dezelfde plek was al eens eerder een
halte geweest. Deze werd in 1882 in gebruik genomen, maar in 1927
alweer geschrapt.
|
| |
Onder:
Het eerste station stond ergens halverwege de dorpen Rheden en
De Steeg, een kleine anderhalve kilometer ten noorden van het
huidige. Dat station heette aanvankelijk De Steeg, vermoedelijk
omdat het wat dichter bij die plaats lag. Het stationsgebouw was
van het type 5e klasse Waterstaat. Al snel na de bouw werd het
gebouw al flink uitgebreid. Zo moesten er twee klassen wachtkamers
komen, dit ten faveure van "de meer beschaafde bevolking
uit deze streek". Deze ansichtkaart is in ieder geval van
vóór 1915, omstreeks dat jaar werd de bovenverdieping
van het middendeel een stuk verhoogd.
|
|
|
|
(Ansichtkaart)
|
|
|
|
|
Onder:
Een plattegrondje van De Steeg, zoals het er ongeveer 140 jaar
geleden uitzag. Zeer dominant aanwezig zijn het kasteel en landgoed
Middachten (1), even ten oosten van De Steeg. Wat minder
groot, maar evenwel op een zeer prominente plek ligt landgoed
Rhederoord, waarvan de villa (2) nog net op het kaartje
staat. Duidelijk is te zien dat de spoorlijn (3) dwars
over dit landgoed loopt. De toenmalige eigenaar van het landgoed
gaf toestemming voor de aanleg, maar in ruil hiervoor wenste hij
wel een station op zijn land. Dat station is niet op dit kaartje
te zien. Het lag nog een aanzienlijk stuk verder in zuidwestelijke
richting, op ruim 2,5 kilometer afstand van De Steeg. Overigens
stond het praktisch recht tegenover de toegangspoort van het landgoed.
Voor de inwoners van het dorp werd in 1882 de halte Diepensteeg
(4) in gebruik genomen, nabij de overweg in de gelijknamige
straat. Die halte werd overigens in 1917 alweer opgeheven.
.
|
Onder:
Het oude station De Steeg is al meer dan zestig jaar verleden
tijd. Toch zijn de contouren ervan nog altijd makkelijk terug
te vinden. Zo liggen de sporen hier nog altijd iets uit elkaar.
Op deze plek lag een smal eilandperron, die overigens slechts
aan één kant gebuikt kon worden. Dergelijke perrons
zijn trouwens nog altijd op de stations van Brummen en Velp aan
te treffen. Daarnaast is er ook nog de stationsstraat, dat tegenwoordig
een wat merkwaardig woonhofje is naast de drukke Hoofdweg De zuidelijke
splitsing ligt nog altijd vrijwel recht tegenover het toegangshek
van landgoed Rhederoord.
.
|
| |
|
| |
|
Onder:
Het fabriekscomplex van Thomassen, waarvan de oudste delen uit
1922 dateren. Onder de linker topgevel is nog de originele fabrieksnaam
te zien. Onder het witte vlak aan de rechterkant stond oorspronkelijk
"De Steeg". Dit was gedurende lange tijd ook officieel
de vestigingsplaats, ook al staat de fabriek feitelijk aan de
rand van Rheden. Thomassen was ooit één van de grootste
werkgevers van Rheden en omgeving. Het bedrijf was vooral bekend
als fabrikant van compressoren en gasturbines, maar er werden
in het verleden ook dieselmotoren gebouwd. Dit waren voornamelijk
scheepsmotoren, maar er werden ook dieselkrachtbronnen voor de
spoorwegen gebouwd. Denk hierbij aan die in de motorrijtuigen
uit de serie 2900 (omBC), en de beruchte (scheeps)motoren voor
de locomotieven uit de serie 2600. Minder bekend was het feit
dat Thomassen ook het merendeel van de in ons land gebruikte jaknikkers
heeft vervaardigd. Die tijden zijn inmiddels voorgoed voorbij.
Aan het begin van de jaren tachtig ontsnapte Thomassen (toen een
onderdeel van het RSV-concern) ternauwernood aan faillissement,
in de jaren negentig werd het bedrijf opgesplitst.. Het "oude"
Thomassen bestaat dus niet meer. Gasturbines worden er niet meer
gemaakt en het lijkt erop dat het historische fabriekscomplex
dit jaar nog definitief wordt verlaten…
.
 |
Onder:
Eén van de meest gedenkwaardige gebeurtenissen op dit station
vond plaats op 9 augustus 1909. De Duitse keixer Wilhelm II en
zijn echtgenote zijn zojuist met de trein aangekomen en worden
verwelkomd door graaf Van Aldenburgh-Bentinck en Waldeck-Limburgh,
eigenaar van kasteel Middachten. Het station werd voor deze gelegenheid
bijzonder uitbundig versierd, helemaal aan de linkerkant is nog
net een stukje van het stationsgebouw te herkennen. Zelfs de naam
van het station scheen tijdelijk te zijn veranderd in "station
Middachten", maar of dit dit werkelijk is gebeurd heb ik
nergens kunnen achterhalen. Overigens was diezelfde keizer negen
jaar later wederom in ons land, maar nu om nooit meer naar zijn
vaderland terug te keren. Het verhaal is bekend: Vlak voor het
einde van de Eerste Wereldoorlog vluchtte de inmiddels ex-keizer
naar Nederland, om vervolgens de rest van zijn leven door te brengen
op Huis Doorn. Wat minder bekend wellicht is het feit dat de oud-keizer
na zijn vlucht eerst een tijdje onderdak had gevonden op kasteel
Amerongen, …bij (een ander lid van) de familie Van Aldenburg-Bentinck…
.
 |
|
|
|
|
versie: 26-05-2015 |
