PURMEREND
| Afkorting: | Pmr |
 |
| Maatschappij: | Nederlandsche Spoorwegen (NS) | |
| Architect: | K.F.G. Spruit | |
| Decoratie: | F.C. Nix | |
| Bouwjaar: | 1958 | |
| Baanvak: | Zaandam-Hoorn | |
| Wie
voor het eerst met de trein in Purmerend aankomt zal zich ongetwijfeld
afvragen hoe het kan dat een stad van bijna 80.000 inwoners het met
zo'n klein station moet doen. Toegegeven: Purmerend telt tegenwoordig
zo'n drie stations en de beide nevenstations (Overwhere en Weidevenne)
hebben inmiddels een flink deel van de treinreizigers overgenomen.
Tegenwoordig doet station Purmerend Overwhere - qua reizigersaantallen-
zelfs nauwelijks onder ten aanzien van het centrumstation. Maar bovenal
moet worden bedacht dat toen in 1958 het huidige stationsgebouw in
gebruik werd genomen Purmerend een stadje van amper 9000 inwoners
was! Het station lijkt op het eerste gezicht niet bepaald opzienbarend.
Toch heeft het wel degelijk een bijzonderheid, voor het eerst sinds
lange tijd werd het gebouw door een "externe" architect
ontworpen: K.F.G. Spruit. Ook was Purmerend één van
de allereerste plaatsen waar een (te) groot negentiende eeuws stationsgebouw
werd vervangen door een aanzienlijk kleiner exemplaar, iets wat in
de daaropvolgende decennia nog veel vaker zou gebeuren. Tegenwoordig is Purmerend vooral bekend als forenzenplaats. De vele rijtjeshuizen werden voornamelijk vanaf de jaren zeventig gebouwd, toen de stad was aangewezen als groeikern en overloopgemeente zodat een deel van de Amsterdamse bevolking hierheen verhuisden. Met de groei van Purmerend veranderde ook het karakter van het spoor en het station. Het is anno nu bijna niet meer voor te stellen dat het station nog geen halve eeuw geleden aan een enkelsporig lijntje stond, waar nog met (verouderd) dieselmaterieel werd gereden. De Enkhuizerlijn, de spoorlijn tussen Zaandam en Enkhuizen waaraan Purmerend ligt, werd immers pas in 1974 geëlektrificeerd. Maar ondanks het feit dat Purmerend voornamelijk uit nieuwbouwwijken bestaat is het al een oud stadje, met een geschiedenis die teruggaat tot de dertiende eeuw. Oorspronkelijk was het een planmatig opgezet (ook toen al!) stadje bij een kasteel, het in de achttiende eeuw gesloopte Slot Purmerstein. Eeuwenlang bleef het een vrij kleine stad aan het riviertje de Where, maar desondanks had het wel een omwalling. Veel van de geschiedenis is verloren gegaan. Niet alleen het kasteel is allang verdwenen, ook werd de stad meerdere keren door rampen getroffen, zo werd het in 1519 door een grote brand nagenoeg met de grond gelijk gemaakt. Ook de omwalling is al heel lang verleden tijd, maar op een hedendaagse plattegrond zijn de contouren nog altijd te herkennen. Dankzij het droogmalen van enkele meren in de omgeving (Wormer, Purmer en Beemster) ontwikkelde Purmerend zich tot een regionaal centrum, maar anders dan steden zoals Alkmaar, Hoorn of Enkhuizen bleef het tot ver in de twintigste eeuw een klein stadje, de aanleg van zowel het Noordhollandsch Kanaal (1824) als het spoor (1884) veranderde daar aanvankelijk weinig aan… Desondanks kreeg Purmerend in 1884 een station met een relatief fors stationsgebouw. De architect van dat gebouw is mij niet bekend, maar ik vermoed dat dit M.A. van Wadenoijen was. Het was ogenschijnlijk een iets kleinere en wat eenvoudiger versie van dat van Hoorn, waarbij vooral het middendeel aanzienlijk smaller was. De beide zijvleugels waren daarentegen iets langer, zodat de totale lengte uiteindelijk ongeveer gelijk was. Qua bouwstijl vertoonde het gebouw sterke overeenkomsten met de andere stationsgebouwen langs de spoorlijn Zaandam-Enkhuizen, zoals Kwadijk, of Oosthuizen of Avenhoorn. Aan de afwerking werd veel aandacht geschonken. Denk hierbij aan het vele gebruik van natuursteen of het dak, waarbij de dakpannen in een decoratief patroon werden gelegd. Toch waren de versieringen minder uitbundig dan bij het Hoornse stationsgebouw. Het formaat van het gebouw was -zeker voor het Purmerend van de negentiende eeuw- riant te noemen, de locatie van het station stuitte echter wel op de nodige weerstand. Het kwam namelijk (destijds) een eind buiten de stad te staan. Bovendien werd de enige toegangsweg ook nog eens met een omweg aangelegd, waardoor de afstand nóg wat forser uitpakte. Vanaf het station liep die weg namelijk rechtstreeks naar de Where, daarna ging het langs het riviertje naar de stad. De reden voor die afstandelijke ligging moet wellicht (dit weet ik namelijk niet zeker) worden gezocht in het feit dat vlakbij het station twee waterwegen moeten worden gepasseerd, die beide zijn voorzien van beweegbare bruggen. In die tijd kon een brug uitsluitend onder een rechte hoek over het water worden gebouwd. Maar nogmaals; het is ook goed mogelijk dat er een totaal andere reden aan ten grondslag lag… In de beginjaren was de spoorlijn Zaandam-Hoorn-Enkhuizen vooral een onderdeel van de verbinding Amsterdam-Leeuwarden, waarbij tussen Enkhuizen en het Friese Stavoren een bootdienst werd onderhouden. Maar ook Purmerend profiteerde van de spoorwegverbunding. Vooral het goederenvervoer, en dan met name tuinbouwproducten en vee, werden veelvuldig via het station getransporteerd. Het station scheen zelfs een aparte laad/losperron voor vee te hebben gehad, dit uiteraard ten behoeve van de beroemde Purmerendse veemarkten. Aan het begin van de twintigste eeuw begon Purmerend dan toch wat uit te breiden. Die eerste uitbreiding vond -uiteraard- plaats n het gebied tussen de oude stadskern en het station. Hierdoor werd op een gegeven moment ook de afstand tussen het station en de binnenstad wat bekort, waarbij de nieuwe Wilhelminalaan een waardige entree werd. Die entree kreeg aan het begin van de jaren dertig haar bekroning dankzij de aanleg van het Cramwinckelplantsoen. |
|
 |
|
 (Ansichtkaart)
|
 (fotograaf
onbekend)
|
 |
|
 (Ansichtkaart)
|
Bron:
Google
Street View
|
|
[ Volgende pagina ]
|
|
|
|
versie: 8-10-2018