[ Home ] [ Terug naar de eerste pagina ]
   

 

PURMEREND

   
   
   
Het grote negentiende eeuwse stationsgebouw van Purmerend verkeerde aan het begin van de jaren vijftig in een vervallen staat. In diezelfde tijd werd gewerkt aan de eerste grote stadsuitbreiding. In een groeiend Purmerend was al snel geen plaats meer voor een oud stationsgebouw waarvan het statige allang verleden tijd was. Het moest verdwijnen, om plaats te maken voor verfrissende nieuwbouw. Voor het ontwerpen van het nieuwe stationsgebouw moest noodgedwongen een architect "van buiten" worden benaderd, dit omdat de vaste architecten allemaal druk waren met andere stationsprojecten. Die architect van buiten werd de jonge ingenieur K.F.G. Spruit, die kort tevoren zijn eigen architectenbureau was begonnen (het huidige JHK Architecten). Waarom de NS met Spruit contact zocht is niet helemaal duidelijk, mogelijk werd hij door één van de vaste architecten aanbevolen. Het nieuwe Purperendse station was één van de eerste grotere projecten van ingenieur Spruit. Later zouden Spruit en zijn architectenbureau nog werken aan -onder andere- het nieuwe raadhuis van Bodegraven, gemaal Blocq van Kuffeler bij Almere en… Hoog Catherijne.
Het nieuwe stationsgebouw werd gedeeltelijk op de fundering van het vorige exemplaar gebouwd, maar werd wel aanzienlijk kleiner en veel eenvoudiger. Architect Spruit lijkt voor dit ontwerp een studie te hebben gemaakt van de in die tijd gebouwde stations, en dan met name die door K. van der Gaast zijn ontworpen. Zo werd ook dit gebouw op perronhoogte gesitueerd, iets wat Van der Gaast ook al bij enkelevan zijn ontwerpen had gebruikt. Het meest kenmerkend is de grote, open entree, die tevens de directe doorgang naar het eerste perron vormt. Daarnaast is de hal annex wachtruimte, vervolgens het plaatskaartenkantoor en de bagage afdeling. De gevels van de hal bestaan bijna helemaal uit glas, de voorgevel van het resterende deel is juist bijna geheel gesloten, op een breed, doorlopend bovenlicht na. Op dat gesloten gedeelte is een mozaïek aangebracht, ontworpen door de kunstenaar F. Nix. Het mozaïek wordt halverwege onderbroken door een opvallende (maar niet bijster fraaie) bagagedeur. De perrongevel valt vooral op door de gevelbrede perronluifel en een vrij prominente uitbouw, waar vandaan ooit de seinen en wissels werden bediend. De brede perronluifel is dit keer geen voortzetting van het platte dak, maar is nog echt als een aparte luifel aan de gevel gemonteerd en wordt middels trekstangen op haar plek gehouden. Daarboven zijn ook hier enkele bovenlichten, dit keer echter niet over de gehele breedte van het gebouw. Van een gesloten geveldeel is hier geen sprake, dit deel wordt vooral gedomineerd door een aantal deuren.
Zoals op de vorige pagina al aangegeven was Purmerend aan het einde van de jaren vijftig een stadje met zo'n negenduizend inwoners, maar dit \zou weldra veranderen. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de bevolking van ons land explosief, met name in de Randstad. Maar omdat deze totaal dreigde dicht te slibben werden door de toenmalige regeringen zogenoemde groeikernen aangewezen om daar een deel van die bevolking te kunnen huisvesten. Purmerend was één van die plaatsen, in dit geval om een deel van de Amsterdamse bevolking op te vangen. In amper veertig jaar tijd verzevenvoudigde het inwonertal. Naast Purmerend werd ook Hoorm een groeikern. Dit betekende dat het reizigerspotentieel op de Enkhuizerlijn enorm toenam, ook al nam het autobezit in die tijd een nog veel grotere vlucht. Toch werden in 1974 de spoorlijnen Zaandam-Enkhuizen en Hoorn-Heerhigowaard geelektrificeerd, zodat de trage dieseltreinen plaats konden maken voor moderne elektrische treinstellen. Bovendien werd het spoor tussen Hoorn en Zaandam tussen 1983 en 1986 verdubbeld. Ook station Purmerend maakte in de jaren zeventig en tachtig enorme veranderingen door. Zo kwam er een nieuw tweede perron, werden alle nog resterende goederensporen opgebroken en werd de beveiliging gemoderniseerd. Tot slot kwam er een nieuwe fiets/voetgangerstunnel, pal naast het station. Helaas veranderde het station door al die wijzigingen in een nogal anonieme halte. Ook bleken het station en de stad niet of nauwelijks te profiteren van de verbeteringen, al nam het aantal reizigers als geheel op de Enkhuizerlijn enorm toe. Purmerend had en heeft nog altijd uitstekende busverbindingen met Amsterdam, en die bus blijkt (meestal) ook sneller in de hoofdstad te zijn. wellicht is dit ook een van de redenen waarom Purmerend al sinds 2009 geen rechtstreekse treinverbinding met Amsterdam Centraal meer heeft, reizigers dienen in Zaandam over te stappen.
Het stationsgebouw heeft haar oorspronkelijke functie ook alweer enige jaren geleden verloren, in het gebouw is een Aziatisch (afhaal)restaurantje gevestigd. Onlangs werd het station enigszins verbouwd. Daarbij werden enkele later aangebrachte elementen verwijderd, zoals de overkapping aan de zijkant van het stationsgebouw en de tegelwanden op de perrongevel. Ook kwam er een hellingbaan naar het eerste perron, pal voor het stationsgebouw, en kreeg het station liften…
Boven: Het stationsgebouw, met op de voorgrond de helling naar de fiets/voetgangerstunnel onder het spoor. Die onderdoorgang werd rond 1990 aangelegd. Het voetgangersgedeelte kreeg een overdekte trap, waarbij die overkapping als een extra toevoeging aan de zijgevel van het stationsgebouw was geplaatst. Een niet zo heel fraaie oplossing, die -gelukkig- onlangs weer teniet werd gedaan. Op de wanden van de afrit werd vorig jaar een groot regenboogkunstwerk aangebracht.
.
 
Onder: Het toen nog gloednieuwe stationsgebouw. Hier is goed te zien dat het op perronhoogte werd gebouwd, dit wordt extra benadrukt doordat de donkere plint iets terugwijkt. Ook is duidelijk waarneembaar dat die open entree er altijd al is geweest. Daarboven is de ronde stationsklok te zien. Dit was destijds het enige dat dit gebouw als stationsgebouw markeerde, van een vignet of iets dergelijks was toen nog geen sprake. Dat ronde uurwerk werd trouwens pas aan het begin van deze eeuw vervangen door het huidige exemplaar...
.
 
 
 
Onder: In de afgelopen zestig jaar heeft het gebouw wat kleine uiterlijke wijzigingen ondergaan. Genoemd was al de ronde klok, die werd vervangen door een vierkant exemplaar. Het NS-logo ernaast is ook van later datum, datzelfde geldt uiteraard ook voor het beeldscherm met de vertrektijden. De glazen gevels zijn -helaas- voor een groot deel dichtgemaakt en inmiddels ligt er ook een hellingbaan, om zo het perron ook voor mindervaliden bereikbaar te maken. Die hellingbaan is op deze foto uit 2014 nog niet te zien, ze werd enkele jaren later aangelegd...
.
Onder: De rechterhelft van de voorgevel bevat een enorm mozaïek, bedacht en gemaakt door F. Nix. Nix was een veelzijdig kunstenaar, hij was beeldhouwer, kunstschilder, keramist en graveur. Eén van de bekendste werken waaraan Nix heeft meegewerkt is het monument "Vrouwen van Ravensbruck", op het Museumplein te Amsterdam. Het mozaïek op het Purmerendse stationsgebouw was één van zijn eerste werken. Naar verluid is het gebaseerd op Iraanse / Perzische motieven...
.
 
 
Onder (beide foto): Ook de perronzijde van het gebouw onderging wat wijzigingen. De foto links toont de situatie zoals die in 2014 nog was. Enkele wanden waren betegeld in een streepjespatroon, met rode en grijze tegels. Die "tegelwandjes" waren trouwens niet origineel, ze waren waarschijnlijk ergens aan het einde van de jaren tachtig of begin jaren negentig aangebracht. Onlangs onderging het gebouw wederom een kleine verbouwing, waarbij de tegels zijn verwijderd (foto rechtsonder). De schoorsteen verloor hierbij ook haar donkere bekleding, die uit steenstrips bestond. Die waren daarentegen wél origineel, waardoor een karakteristiek element verloren ging. Het gebouw is aan deze zijde wel erg grijs geworden...
.
 
Onder: Het spoor kreeg vanaf 1894 versterking (of concurrentie?) van de interlokale tram. Het Purmerendse tramstation (links) stond -in tegenstelling tot het treinstation- wél in de oude binnenstad, op de plek waar ooit de Amsterdamse Poort stond. "Het boemeltje van Purmerend" was een begrip, niet in de laatste plaats dankzij de legendarische band The Ramblers. Toch werd die veelgeprezen tramlijn naar Amsterdam in 1949 opgeheven, de tram naar Alkmaar was achttien jaar eerder al geschrapt. Op de plek van het vroegere tramstation verrees een busstation. Centraal hierbij was een groot voetgangerseiland, met daarop een nieuwe overkapping. Het busstation bevindt zich nog altijd op het Tramplein, op zo'n 850 meter afstand van het NS-station. Purmerend is daarmee één van de weinige plaatsen waar het busstation niet in de nabijheid van het treinstation is...
.
(Ansichtkaart)
Onder: In 2014 ging het Tramplein volledig op de schop. Het busstation werd wat meer richting het kanaal verplaatst en de Jaagweg, die parallel aan het Noordhollandsch Kanaal loopt, werd nu om het busstation gelegd. Dat nieuwe busstation bestaat ook nu uit een centraal "eiland", met daarop een overkapping, die qua vorm sterk doet denken aan dat van het vroegere tramstation. Onder die overkapping kwamen een wachtruimte en een kiosk. Het streekvervoer is nog altijd populair in Purmerend. Sterker; de bus is doorgaans eerder in Amsterdam dan de trein. Purmerend heeft al jaren geen rechtstreekse treinverbinding meer met Amsterdam Centraal, reizigers moeten dan ook in Zaandam overstappen. Er wordt al jaren gesproken over een rechtstreekse (light)railverbinding met Amsterdam, bijvoorbeeld middels doortrekking van de Noord/Zuid-verbinding. Maar of het er ook daadwerkelijk van komt...
.
 

 

  Free counter and web stats versie: 22-10-2018