Ooit was Oldenzaal een belangrijk grensstation en een spoorwegknooppunt, maar daar is allang niet veel meer van over. De douanefaciliteiten zijn verdwenen en het ooit vrij grote emplacement is flink ingekrompen. De internationale trein naar Duitsland dendert al enige decennia door het Twentse stadje zonder er te stoppen, een poging om een regionale treindienst naar de oosterburen op te zetten werd enige jaren geleden wegens gebrek aan belangstelling gestaakt. Oldenzaal is al sinds jaar en dag het eindpunt van de lokale trein uit Zutphen, die dienst wordt sinds 2003 door Syntus (onder de naam Twents) verzorgd. Het stationsgebouw vervult hierbij als zodanig geen functie meer. De teloorgang van het grensstation betekent trouwens niet dat Oldenzaal als plaats ook in een neerwaartse spiraal zit. Integendeel zelfs, naar het schijnt is het economisch gezien momentheel één van de sterkst groeiende plaatsen van ons land. Dat is mede te danken aan de uitstekende ontsluiting van de stad. Vooral de snelweg A1 speelt hierin een grote rol en het is dan ook niet zo verwonderlijk dat de transportsector hier goed is vertegenwoordigd.
Oldenzaal kent een zeer lange geschiedenis, die zelfs teruggaat tot de Romeinse tijd. Gedurende lange tijd was het de grootste en belangrijkste stad van de streek. In de laatste twee eeuwen werd de stad ruimschoots overtroffen door Almelo, Hengelo en -bovenal- Enschede, die dankzij de textiel- en de metaalindustrie explosief groeiden. Ook in Oldenzaal ontstond een grote textielfabriek, deze was jarenlang veruit de grootste werkgever van de stad, maar een echte industriestad zou het niet worden. De metaalindustrie zou zich vooral in Hengelo concentreren, de grondlegger van deze industrietak (C.T. Stork) kwam trouwens oorspronkelijk uit Oldenzaal..!
Diezelfde Stork was ook één van de voornaamste voortrekkers voor de komst van het spoor naar Twente. In 1865 kwam de spoorlijn tussen Almelo en het Duitse Salzbergen gereed. Oldenzaal kreeg hierbij haar eerste station, dat ook meteen een grensstation werd. Overigens werd de spoorlijn vooral aangelegd om de opkomende industrie te ondersteunen, met name de aanvoer van Duitse steenkolen voor de fabrieken werd erg belangrijk. Reizigersvervoer werd toen nog ondergeschikt geacht.In 1890 kreeg de stad een tweede spoorverbinding, dit was de lokaalspoorlijn naar Enschede. Deze had haar eigen station. Toch had die lokaalspoorlijn aansluiting op het hoofdspoor, zodat Oldenzaal een bescheiden spoorknooppunt werd. Aan het begin van de twintigste eeuw kwam daar nog de tramlijn naar Denekamp bij, ook deze had een aansluiting op het spoor.
In die tijd was Oldenzaal nog een belangrijk grensstation. Dat bleef ze tot na de Tweede Wereldoorlog. Maar vanaf de jaren vijftig nam het belang steeds verder af. Illustratief hierbij is wellicht de ingebruikname van het huidige stationsgebouw, dat in 1957 gereedkwam. Die is qua grootte en uitstraling niet te vergelijken met haar voorganger, die enkele jaren tevoren door een brand verloren was gegaan. De treindienst op het lokale spoor naar Enschede en de tram naar Denekamp waren toen al lang verleden tijd.
In de afgelopen jaren is het stationsgebied rigoureus op de schop gegaan. Het gebied ten noorden van het station is inmiddels gereed. Veel ingrijpender geldt dit voor de omgeving ten zuiden van het spoor, waar het voormalige emplacement van de lokaalspoor inmiddels geheel is verdwenen en het bedrijventerrein is gesaneerd. De sporen van het vroegere lokaalspoorstation zijn inmiddels nagenoeg helemaal uitgewist. Toch zijn er wel degelijk nog een paar plekken waar het toch wel rijke spoorverleden van Oldenzaal nog zichtbaar is, al worden er dat -helaas- wel steeds minder…

Boven: Station Oldenzaal, met aan de linkerkant de begin 2014 gereedgekomen onderdoorgang Groene Loper. Het huidige stationsgebouw kwam in 1957 gereed en verving een eerder exemplaar dat enkele jaren tevoren door een grote brand verloren was gegaan. Het gebouw valt vooral op door het circa 17 meter hoge betonnen omhulsel van de stationsklok, waardoor het lage gebouw ook op enige afstand nog opvalt. In de afgelopen jaren is de stationsomgeving behoorlijk veranderd en ook het stationsgebouw heeft een paar kleine wijzigingen ondergaan. Toch is het uiterlijk van het zestig jaar oude gebouw nauwelijks gewijzigd.veranderd.

Onder: Het interieur, zoals het er in 2012 nog uitzag. Op deze foto is nog te zien dat het vroegere plaatskaartenkantoor aan de rechterkant was, aan die kant was ook de bagageafdeling. Links was een wachtruime/ restauratie. Ook heden ten dage is hier een restaurant. Let ook op de boogvorm in het plafond, waarin vele ronde daklichtjes zijn verwerkt. Inmiddels is de ruimte behoorlijk veranderd...
.

Onder: Ooit was Oldenzaal een belangrijk grensstation, maar nu is het slechts het laatste Nederlandse station dat men vanuit de trein naar Berlijn ziet. De foto is dan ook optisch bedrog, in werkelijkheid komt deze internationale trein met ongeveer een snelheid van ongeveer 80 kilometer per uur (de maximum snelheid bij dit station) voorbijgereden. Sinds jaar en dag is niet Oldenzaal maar Bad Bentheim het grensstation op deze internationale spoorverbinding, voor zover het begrip "grensstation" nog van toepassing is. De locomotiefwissel, die nog wel moet gebeuren, vindt eveneens op dat Duitse station plaats...
.

Onder: Pal naast het station, nog net vóór de onderdoorgang in de Spoorstraat, ligt een restant van wat vermoedelijk een laad/losperron was. Het goederenvervoer nam een belangrijke plaats in, maar ook hier is vrijwel niets meer van over. De internationale goederentreinen stoppen hier tegenwoordig alleen als het doorgaande spoor bezet is, of als een reizigerstrein moet passeren. Het gebouwtje aan de rechterkant is een onderstation, die zorgt ervoor dat de bovenleiding van stroom wordt voorzien. Het werd gebouwd in 1951, het jaar waarin het spoor naar Oldenzaal werd geëlektrificeerd. Het spoor naar Duitsland kwam overigens pas in 1976 onder de draad...
.

Onder: Dit merkwaardige "buizenstelsel" werd in 2013 als enorm kunstwerk rondom het gehele stationsgebouw geplaatst. Het is onderdeel van het masterplan, waartoe ook de onderdoorgang en het verdiepte Stationsplein behoorden. In de constructie, die meer dan 100 meter lang is, zijn diverse symbolen verwerkt. Zo zijn er pijlen voor de diverse toegangen en fietsen die aangeven waar de stallingen zijn. Aan deze kant zijn de letters Odz te zien, de officiële afkorting van station Oldenzaal...
.

Onder: Het grote plein voor het station heeft in de afgelopen jaren een grote gedaantewisseling ondergaan. Het is deels verdiept aangelegd, in aansluiting op de nieuwe onderdoorgang onder het spoor. Het plein is opvallend groot, dit is nog een herinnering aan het vroegere busstation. In het midden van de jaren tachtig werd deze naar het centrum verplaatst, maar is sinds enkele jaren weer terug bij het station. Aan de rechterkant, vlak voor het appartementencomplex, lag ooit de tramlijn naar Denekamp. Op de achtergrond is de watertoren uit 1905 te zien.
.