GORINCHEM
 | ||
| Afkorting: | Gr | |
| Maatschappij: | Nederlandse Spoorwegen (NS) | |
| Architect: | C. Douma | |
| Bouwjaar: | 1971 | |
| Verbouwd: | 2012, 2021 | |
| Baanvak: | Dordrecht - Geldermalsen | |
| Als er -achteraf
bezien- één stationsgebouw nooit gesloopt had mogen worden, dan
was dat het prachtige exemplaar uit 1883 van Gorinchem. Dat besef is zelfs binnen
de NS al lang en breed doorgedrongen; in deze tij zou het ongetwijfeld zijn gerestaureerd,
had het wellicht een passende herbestemming gekregen en was het misschien wel
tot rijksmonument verklaard. Vooral dat laatste is nadrukkelijk een aanname, want
toen het op de nominatie stond om gesloopt te worden kreeg het geen monumentale
bescherming. En het begrip "herbestemming" stond nog in de kinderschoenen… Het Zuid-Hollandse Gorinchem (uitspraak: Gorcum) ligt in de Alblasserwaard, op de plek waar het riviertje Linge in de Merwede stroomt. Het is een echte vestingstad, waarbij de oude vestingwerken opvallend goed bewaard zijn gebleven. De geschiedenis van deze stad is lang, zo'n duizend jaar geleden ontstond hier een nederzetting. Deze zou in de eeuwen die volgden uitgroeien tot een markt- en handelsplaats. In 1382 kreeg Gorinchem stadsrechten. De strategische ligging maakte de stad kwetsbaar, de middeleeuwse stadsmuren werden aan het begin van de zeventiende eeuw vervangen door de vestingwerken die ook nu nog zo kenmerkend voor de stad zijn. Anders dan veel andere vestingsteden in Nederland behield Gorinchem lang haar militair strategische status, pas halverwege de twintigste eeuw werd deze opgeheven. De stad heeft diverse perioden van voor en tegenspoed gekend, zoals een grote stadsbrand in het jaar 1388, waarbij de gehele stad nagenoeg geheel werd verwoest. Ook in de achttiende eeuw kende de stad een mindere periode, maar in de negentiende eeuw bloeide Gorinchem weer helemaal op. Mede dankzij het graven van enkele waterwegen en door de komst van het spoor werd het een echte industriestad, waarbij vooral de metaalindustrie bepalend werd. Een voorbeeld hiervan was het bekende staalconstructiebedrijf De Vries Robbé, waar duizenden mensen werkzaam zijn geweest. Het faillissement in 1976 was voor de omgeving een enorme klap, die jarenlang voelbaar bleef. Tegenwoordig is Gorinchem vooral bekend als verkeersknooppunt, hier kruisen de snelwegen A15 en A27. Even ten zuiden ervan ligt de markante -en beruchte- dubbele boogbrug over de Merwede, een brug die trouwens mede door De Vries Robbé werd gebouwd. Onlangs riep de ANWB Gorinchem uit tot mooiste vestingstad van Nederland… Gorinchem werd in 1883 op het nationale spoornet aangesloten, dankzij de ingebruikname van de spoorlijn naar Geldermalsen. Zo'n anderhalf jaar later werd het spoor westwaarts doorgetrokken richting Dordrecht, waarmee de spoorverbinding Dordrecht-Elst een feit was. Deze spoorlijn was een uitvloeisel van de Spoorwegwet van 1875 (derde Staatsaanleg) en werd dus in opdracht van de Staat der Nederlanden gebouwd. In Gorinchem mocht het spoor vlak langs de vesting worden aangelegd, al moest men wel rekening houden met de op handen zijnde aanleg van het Merwedekanaal. Deze zou bij Gorinchem aansluiten op het al bestaande Kanaal van Steenenburg, welke al in 1819 was gegraven. Hierdoor ontstond ten noordwesten van de binnenstad een soort knooppunt van waterwegen. Daar stond tegenover dat het te bouwen stationsgebouw geen semi-permanent bouwwerk hoefde te zijn, er kon dus een volwaardige stationsbehuizing worden neergezet. Om het station zo dicht mogelijk bij de stad te krijgen maakt het spoor hier een opvallend scherpe bocht, waarbij het station middenin de boog kwam te staan. Maar desondanks is de afstand naar de binnenstad relatief fors, dit komt vooral omdat men eerst circa 200 meter in westelijke richting moet lopen om de bruggen over de waterwegen te kunnen bereiken. Samen met het Betuwse Tiel kreeg Gorinchem, na Elst, het grootste stationsgebouw dat aan de spoorlijn Dordrecht-Elst zou worden gebouwd. Een gebouw dat qua formaat deed denken aan een standaardstationsgebouw derde klasse, maar dan wel een wat modernere variant daarvan. Vooral de uitbundige details, zoals de gepleisterde gevelbanden en de ruitvormige sierbanden in het metselwerk vielen meteen op, datzelfde gold ook voor de vier dakkapellen. Zelfs de vier schoorstenen waren met veel aandacht boor detail gebouwd. Wie het gebouw heeft ontworpen is niet bekend. Mogelijk was dit M.A. van Wadenoijen, die ook de overige stations aan deze spoorlijn ontwierp. Opmerkelijk genoeg scheen de ingebruikname van het station in 1883 in alle stilte te zijn verlopen. Er werd toen nog gewerkt aan het gedeelte tussen Gorinchem en Dordrecht. Die werkzaamheden zouden nog zo'n anderhalf jaar in beslag nemen, waarbij het hardnekkige gerucht gaat de spoorbouwers de werkzaamheden moedwillig hebben vertraagd. In de zomer van 1885 werden zowel station Gorinchem als de spoorlijn alsnog feestelijk geopend. Het was ooit de bedoeling dat Gorinchem een spoorknooppunt zou worden, in die tijd werd namelijk al gesproken over een spoorverbinding tussen Utrecht en Breda. Die spoorlijn werd echter nooit gebouwd. Wel werd Gorinchem na 1890 een belangrijk station in de sneltreindienst tussen Rotterdam en Nijmegen (de HSM had in 1890 de exploitatie overgenomen), die via Dordrecht, Gorinchem en Geldermalsen reed. Voor de Tweede Wereldoorlog had de spoorlijn zelfs een internationaal karakter, of de internationale treinen vanuit Hoek van Holland ook in Gorinchem stopten is mij niet bekend… | 
 |
 |
 |
| |
 |  (Ansichtkaart)
|
[ Volgende pagina ] | |
|
|
versie: 13-10-2021