Deventer is één van de oudste steden van Nederland. Al in de tiende eeuw na Christus werd de stad al vermeld in documenten en het was na Stavoren en Utrecht de derde stad die officiële stadsrechten kreeg. De stad is een oude Hanzestad en het was zelfs ooit een bisdom. De historische binnenstad herinnert hier nog altijd aan. In de tegenwoordige tijd is Deventer vooral bekend van de Deventer koek, hetgeen de stad de bijnaam "koekstad" heeft opgeleverd, maar ook als boekenstad. Eén zondag per jaar (de eerste van augustus) veranderen de binnenstad en de IJsselkade in de grootste boekenmarkt van Europa. Ook het jaarlijkse Dickens-festival in December is beroemd in binnen- en buitenland.
Voor het spoor is Deventer al decennialang een belangrijk knooppunt en intercitystation met rechtstreekse verbindingen naar onder andere Zwolle, Apeldoorn, Enschede, Arnhem, Nijmegen, 's Hertogenbosch, Breda, Rotterdam en de luchthaven Schiphol. Ook rijdt er dagelijks eens in de twee uur een rechtstreekse trein naar Berlijn. Het huidige monumentale station kwam in 1920 gereed, maar de geschiedenis van het Deventer spoor gaat natuurlijk veel verder terug. Een opmerkelijke geschiedenis ook, want het huidige station verving niet één maar twee stations. Deze twee -de één van Staatsspoor en de ander van aartsrivaal HIJSM- functioneerden voordien volledig separaat van elkaar, maar lagen min of meer wel aan hetzelfde spoor. De afstand tussen de beide stations was zo'n 400 meter. Een grappig aspect hierbij is het feit dat het huidige eilandperron deze afstand "overbrugt", maar daar over later meer.
De totstandkoming van het huidige station was een langdurig en moeizaam proces. Alhoewel de eerste plannen voor een gezamenlijk station al aan het einde van de negentiende eeuw werden gemaakt, duurde het uiteindelijk tot 1912 voordat het definitieve ontwerp werd goedgekeurd en men met de bouw kon beginnen. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zorgde vervolgens ook nog voor de nodige jaren vertraging. Station Deventer is trouwens het laatste grote station dat in opdracht van Staatsspoor werd gebouwd in een tijd waarin de spoorwegmaatschappijen zich door middel van het stationsgebouw lieten etaleren. Het markeert tevens het einde van een tijdperk. Nog tijdens de bouw van het station kwamen HIJSM en Staatsspoor tot een samenwerkingsovereenkomst, die uiteindelijk tot een fusie zouden leiden.
Toen het station in gebruik werd genomen telde het slechts één eilandperron. Maar dit is wel een zogenoemd dubbel eilandperron, verdeeld in vier perronfasen (spoor 3a, 3b, 4a en 4b). Aan de noordwestkant had het perron een zakspoortje voor de toenmalige lokaalspoorlijn naar Ommen. Lange tijd was dit ruim voldoende, maar inmiddels is de capaciteit al jaren ontoereikend en heeft het station dringend een tweede perron nodig. In 2008 werd daarom een tijdelijk perron gebouwd over het eerste (goederen)spoor. Het is een tijdelijke oplossing, maar een definitief perron is inmiddels noodzaak geworden…

Onder: Alhoewel het emplacement in de loop van de jaren op diverse punten is gewijzigd, heeft het in grote lijnen nog dezelfde lay-out als toen het werd aangelegd. Het meest opvallende is ongetwijfeld het enkele spoor richting Zwolle. Tussen Deventer en Olst is het nog altijd enkelsporig! Opmerkelijk is dat tijdens de elektrificatie van het spoor tussen Zwolle en Deventer, in 1953, al aan spoorverdubbeling werd gedacht. Er staan namelijk dubbelsporige betonnen bovenleidingportalen. Er wordt trouwens wel al jaren gedacht aan een dubbel spoor, maar kennelijk ontbreekt de noodzaak ervan. Het korte doodlopende spoortje boven het spoor richting Zwolle is het laatste restant van de voormalige spoorlijn naar Ommen, en wordt nu nog incidenteel gebruikt als opstel- of uithaalspoor.

Boven: Een wat oudere foto van het stationsgebouw, geschoten ergens in 1997. Het stationsgebouw staat deels in de steigers, waarschijnlijk vanwege onderhoudswerkzaamheden. Het gebouw is behoorlijk groot, de lange rechtervleugel is ook maar voor een gedeelte te zien. Een opvallend kenmerk aan dit stationsgebouw is de afgeschuinde ingang, iets eerder ook bij het stationsgebouw van Weert werd toegepast. Links achter het stationsgebouw staat het voormalige ketelhuis met daaraan gebouwd een forse watertoren. Deze toren werd later omgebouwd tot seinhuis, vanaf het perron is dit nog altijd te zien. Het station werd in fasen gebouwd. Het stationsgebouw werd waarschijnlijk rond 1919 opgeleverd, de perrongebouwen en de overkapping kwamen een jaar later gereed.

Onder: Zo'n veertien jaar later is er een hoop veranderd. In 2003 ging het stationsplein radicaal op de schop, waarbij het hele plein werd heringericht en een ondergrondse fietsenstalling werd aangelegd. Overigens zijn er alweer nieuwe concrete plannen voor herinrichting van het hele stationsgebied. De bomen, die op de foto hierboven nog vrij klein waren, zijn inmiddels flink gegroeid en ontnemen nu het zicht op een deel van het stationsgebouw. Wat nog wel hetzelfde is gebleven is de plaats van het busstation, tussen het stationsgebouw en het ketelhuis.

Onder: Het eilandperron vormt het hart van het station. Gedurende lange tijd was dit het enige perron van het station, maar het is wel een dubbel perron. Het is verdeeld in vier perronfasen, waardoor er (vroeger) plaats was voor evenzoveel treinen. Het overgrote deel van het bijna 500 meter lange perron is overdekt. Met een (geschatte) lengte van ca. 400 meter is de monumentale overkapping beduidend langer dan die van het Amsterdamse Centraal Station.

Onder: De capaciteit van het station is al jaren ontoereikend, maar omdat dit station een rijksmonument is kan er niet -zoals vroeger veelvuldig gebeurde- zomaar een extra perron worden toegevoegd. In afwachting van een definitieve oplossing werd in de vroege zomer van 2008 een tijdelijk perron gebouwd. Het stalen gevaarte werd letterlijk op spoor 1 geplaatst, dat hiervoor niet werd opgebroken. Zelfs de bovenleiding boven het spoor hangt er nog. Uiteraard staat er geen stroom meer op...

Onder: Aan de noordwest kant van het perron verandert de overkapping in twee lange, smalle luifels. Hier lag ooit een dubbele zakspoor, van de lokaalspoorlijn naar Raalte en Ommen. Al in het midden van de jaren dertig viel het doek voor deze spoorlijn, waarop deze vrij kort daarna al werd opgebroken. Op de opengevallen plek werd vervolgens een perrontuin aangelegd met een enkele doorsteek tussen de twee perrondelen. In een later staduim werd het perron een stuk verlengd. Als één geheel overigens.

Onder: Dit monumentale urinoir stond decennialang op het stationsplein, tegenover de goederenvleugel. Het werd ergens in de jaren twintig gebouwd, en was dus niet veel jonger dan het station. Maar behalve een "pisplaats" werd het urinoir ook een homo-ontmoetingsplek. De laatste reconstructie van het stationsplein (2002-2003) betekende bijna het einde van dit -toch wel unieke- bouwwerkje. Maar in plaats van sloop werd het steen voor steen afgebroken en opnieuw opgebouwd in het Openluchtmuseum in Arnhem, waar het sinds 2004 een plekje heeft.