|
|
Het
eerste "semi-permanente" station
|
|
|
STATION
|
|
STAATSSPOOR |
|
|
|
Maatschappij: |
Maatschappij tot Exploitatie van
Staatsspoorwegen (Staatsspoor) |
Architect: |
K.H. van Brederode |
Bouwjaar:
|
1865 |
Gesloopt: |
1919 |
|
|
De oudste
spoorlijn van Deventer is die tussen Arnhem en Zwolle, die al sinds
jaar en dag bekend staat als de IJssellijn. Ook de weinig vleiende
naam "Schrootlijn" werd vroeger veelvuldig voor deze spoorverbinding
gebruikt, vanwege het feit dat NS jarenlang steevast het oudste nog
in de reguliere dienst zijnde materieel op deze lijn inzette. Inmiddels
wordt hier al enige jaren met modern intercitymaterieel gereden, maar
een bijnaam raak je nu eenmaal niet zo snel kwijt. En al helemaal
niet als deze een negatieve bijklank heeft
De IJssellijn is een deel van de oorspronkelijke spoorverbinding Arnhem
Leeuwarden, ook wel Staatslijn A genoemd. Het was één
van de negen eerste spoorlijnen die in opdracht van de Staat werden
aangelegd. In 1865 kwamen de eerste twee gedeelten (Arnhem-Zutphen
en Zutphen-Deventer) gereed, een jaar later gevolgd door het traject
Deventer-Zwolle. In 1868 werd tenslotte het eindpunt Leeuwarden bereikt.
Alhoewel de aanduiding dus anders doet vermoeden was Staatslijn A
bepaald niet de Staatslijn waarmee als eerste met de aanleg werd begonnen,
laat staan dat deze als eerste gereed kwam. Nog voordat het eerste
deel van Staatslijn A gereed kwam waren er al (geruime tijd) delen
van de Staatslijnen B (Harlingen-Leeuwarden), E (Breda-Tilburg) en
F (Roosendaal-Bergen op Zoom) in gebruik.
Terug naar het eerste Deventer station. Deze kwam destijds aan de
rand van de stad te staan, en dat leverde al direct een probleem op.
In die tijd mochten vestingsteden -zoals ook Deventer dat was- geen
permanente stenen gebouwen binnen het schootsveld hebben staan. Semi-permanente
gebouwen, dat wil zeggen: gebouwen die in geval van een dreigende
oorlog snel te demonteren waren, mochten wel. Het eerste stationsgebouw
was dan ook zo'n semi-permanent bouwwerk, dat bestond uit stijl en
regelwerk dat met steen was opgevuld. Het was een wat kleinere versie
van het stationsgebouw van Breda, dat enkele jaren eerder werd gebouwd.
Deventer was één van de zeven van deze semi-permanente
stations die onder deze bepalingen vielen. Naast het al eerder genoemde
station in Breda stonden deze verder in Bergen op Zoom, Maastricht,
Venlo, Groningen en 's-Hertogenbosch. Het opheffen van de Vestingwet
betekende overigens niet direct het einde van deze stationsgebouwen.
Sterker nog; op die van Groningen en 's-Hertogenbosch na bleven ze
nog tot ver in de twintigste eeuw bestaan, "Breda" en "Bergen
op Zoom" hielden het zelfs tot in de jaren zeventig uit. Het
semi-permanente stationsgebouw van Deventer was het laatste dat voor
de Tweede Wereldoorlog werd vervangen. |
|
|
|
Boven:
Hoog bezoek in Deventer. Een nog jonge koningin Wilhelmina en
koningin-moeder Emma zijn op 22 augustus 1900 met de trein in
Deventer aangekomen, om hier een landbouwtentoonstelling te gaan
bezoeken. Ze zijn zojuist overgestapt in de koetsen, die voor
het Staatsspoor-station stonden opgesteld. Dit stationsgebouw
was het eerste van Deventer en stond iets ten noordwesten van
het huidige station. Het was een eenvoudig gebouw, hoofdzakelijk
van hout vervaardigd. Ten tijde van deze foto stond het gebouw
er al 35 jaar en had eigenlijk al vervangen moeten zijn. Toch
zou dit "tijdelijke" gebouw nog jaren dienst blijven
doen...
|
|
|
|
|
|
Onder:
Een bijzondere ansichtkaart met daarop de stationsomgeving anno
1879. Toen het eerste station haar deuren opende kende Deventer
nog een uitgebreid stelsel van vestingwerken. rondom de stad.
Op deze foto is de ontmanteling van de omwalling al in volle gang.
Zo ligt er nu een dam op de plek waar eerst nog een ravelijn heeft
gelegen. Overigens dit beeld inmiddels bijna onherkenbaar verandert;
op de plek van de dam ligt nu de Keizerstraat.
|
Onder:
Vanaf de Hoge Brug (zie volgende pagina) een uitzicht op het emplacement
van het eerste Staatsspoor-station. Het stationsgebouw is uiterst
links nog net zichtbaar, het gebouw in het midden is -vermoedelijk-
een goederenloods. Aan de rechterkant is het spoor van de KNLS-lijn
richting Apeldoorn zichtbaar. Wat opvalt is dat de KNLS-lijn,
welke door HIJSM werd geëxploiteerd, en de Staatslijn door
een hek werden gescheiden. Het was tekenend voor de felle concurrentiestrijd
tussen de beide spoorwegmaatschappijen.
(ansichtkaart)
|
|
|
|
|
|
Onder:
Het eerste station stond hier, op de plaats waar nu het voormalige
ketelhuis staat. Er is overigens bijna niets meer dat nog aan
dit eerste station herinnerd, behalve dan dat de exacte plek nog
makkelijk terug te vinden is. Deze foto werd (ongeveer) vanaf
dezelfde plaats genomen als de foto bovenaan de pagina. Hetzelfde
beeld, maar dan met 111 jaar verschil!
|
Onder:
een directe verwijzing naar de oorspronkelijke spoorlijn Arnhem-Leeuwarden
is de kilometeraanduiding, die nu nog op één van
de perrongebouwen is te zien. Station Deventer ligt op ruim 43,5
kilometer van station Arnhem, het beginpunt van deze spoorlijn.
|
|
|
|
|
|
|
|
versie: 7-02-2012 |