[ Home ] [ Terug naar de eerste pagina ] [ Volgende pagina ]
   
 
DEVENTER

 

Het eerste "semi-permanente" station

   
STATION  
STAATSSPOOR  
 
Maatschappij: Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (Staatsspoor)
Architect: K.H. van Brederode
Bouwjaar: 1865
Gesloopt: 1919
   
De oudste spoorlijn van Deventer is die tussen Arnhem en Zwolle, die al sinds jaar en dag bekend staat als de IJssellijn. Ook de weinig vleiende naam "Schrootlijn" werd vroeger veelvuldig voor deze spoorverbinding gebruikt, vanwege het feit dat NS jarenlang steevast het oudste nog in de reguliere dienst zijnde materieel op deze lijn inzette. Inmiddels wordt hier al enige jaren met modern intercitymaterieel gereden, maar een bijnaam raak je nu eenmaal niet zo snel kwijt. En al helemaal niet als deze een negatieve bijklank heeft…
De IJssellijn is een deel van de oorspronkelijke spoorverbinding Arnhem Leeuwarden, ook wel Staatslijn A genoemd. Het was één van de negen eerste spoorlijnen die in opdracht van de Staat werden aangelegd. In 1865 kwamen de eerste twee gedeelten (Arnhem-Zutphen en Zutphen-Deventer) gereed, een jaar later gevolgd door het traject Deventer-Zwolle. In 1868 werd tenslotte het eindpunt Leeuwarden bereikt. Alhoewel de aanduiding dus anders doet vermoeden was Staatslijn A bepaald niet de Staatslijn waarmee als eerste met de aanleg werd begonnen, laat staan dat deze als eerste gereed kwam. Nog voordat het eerste deel van Staatslijn A gereed kwam waren er al (geruime tijd) delen van de Staatslijnen B (Harlingen-Leeuwarden), E (Breda-Tilburg) en F (Roosendaal-Bergen op Zoom) in gebruik.
Terug naar het eerste Deventer station. Deze kwam destijds aan de rand van de stad te staan, en dat leverde al direct een probleem op. In die tijd mochten vestingsteden -zoals ook Deventer dat was- geen permanente stenen gebouwen binnen het schootsveld hebben staan. Semi-permanente gebouwen, dat wil zeggen: gebouwen die in geval van een dreigende oorlog snel te demonteren waren, mochten wel. Het eerste stationsgebouw was dan ook zo'n semi-permanent bouwwerk, dat bestond uit stijl en regelwerk dat met steen was opgevuld. Het was een wat kleinere versie van het stationsgebouw van Breda, dat enkele jaren eerder werd gebouwd.
Deventer was één van de zeven van deze semi-permanente stations die onder deze bepalingen vielen. Naast het al eerder genoemde station in Breda stonden deze verder in Bergen op Zoom, Maastricht, Venlo, Groningen en 's-Hertogenbosch. Het opheffen van de Vestingwet betekende overigens niet direct het einde van deze stationsgebouwen. Sterker nog; op die van Groningen en 's-Hertogenbosch na bleven ze nog tot ver in de twintigste eeuw bestaan, "Breda" en "Bergen op Zoom" hielden het zelfs tot in de jaren zeventig uit. Het semi-permanente stationsgebouw van Deventer was het laatste dat voor de Tweede Wereldoorlog werd vervangen.
 
Boven: Hoog bezoek in Deventer. Een nog jonge koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma zijn op 22 augustus 1900 met de trein in Deventer aangekomen, om hier een landbouwtentoonstelling te gaan bezoeken. Ze zijn zojuist overgestapt in de koetsen, die voor het Staatsspoor-station stonden opgesteld. Dit stationsgebouw was het eerste van Deventer en stond iets ten noordwesten van het huidige station. Het was een eenvoudig gebouw, hoofdzakelijk van hout vervaardigd. Ten tijde van deze foto stond het gebouw er al 35 jaar en had eigenlijk al vervangen moeten zijn. Toch zou dit "tijdelijke" gebouw nog jaren dienst blijven doen...
 
 
Onder: Een bijzondere ansichtkaart met daarop de stationsomgeving anno 1879. Toen het eerste station haar deuren opende kende Deventer nog een uitgebreid stelsel van vestingwerken. rondom de stad. Op deze foto is de ontmanteling van de omwalling al in volle gang. Zo ligt er nu een dam op de plek waar eerst nog een ravelijn heeft gelegen. Overigens dit beeld inmiddels bijna onherkenbaar verandert; op de plek van de dam ligt nu de Keizerstraat.
Bron: Stationsweb.nl
(foto: Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek Deventer, Cat.nummer 010414)
Onder: Vanaf de Hoge Brug (zie volgende pagina) een uitzicht op het emplacement van het eerste Staatsspoor-station. Het stationsgebouw is uiterst links nog net zichtbaar, het gebouw in het midden is -vermoedelijk- een goederenloods. Aan de rechterkant is het spoor van de KNLS-lijn richting Apeldoorn zichtbaar. Wat opvalt is dat de KNLS-lijn, welke door HIJSM werd geëxploiteerd, en de Staatslijn door een hek werden gescheiden. Het was tekenend voor de felle concurrentiestrijd tussen de beide spoorwegmaatschappijen.
(ansichtkaart)
 
 
 
Onder: Het eerste station stond hier, op de plaats waar nu het voormalige ketelhuis staat. Er is overigens bijna niets meer dat nog aan dit eerste station herinnerd, behalve dan dat de exacte plek nog makkelijk terug te vinden is. Deze foto werd (ongeveer) vanaf dezelfde plaats genomen als de foto bovenaan de pagina. Hetzelfde beeld, maar dan met 111 jaar verschil!
Onder: een directe verwijzing naar de oorspronkelijke spoorlijn Arnhem-Leeuwarden is de kilometeraanduiding, die nu nog op één van de perrongebouwen is te zien. Station Deventer ligt op ruim 43,5 kilometer van station Arnhem, het beginpunt van deze spoorlijn.
 

 

 

  Free counter and web stats versie: 7-02-2012