|
|
Deventer
krijgt een tweede spoorlijn.., én twee extra stations!
|
|
|
STATION |
|
HIJSM |
|
|
|
Maatschappij: |
Kon.
Nederlandsche Locaalspoorweg-Maatschappij (KNLS) |
Architect: |
onbekend |
Bouwjaar:
|
1888
(?) |
Uitgebreid: |
1889 |
Gesloopt: |
1920 |
|
|
|
|
In de tweede helft van de jaren tachtig van
de negentiende eeuw werd een tweede spoorlijn door Deventer aangelegd.
In 1887 kwam de spoorlijn Apeldoorn-Deventer gereed. Een jaar later
werd deze doorgetrokken naar Wierden en Almelo. De spoorlijn Apeldoorn-Deventer-Almelo
was oorspronkelijk als lokaalspoorlijn aangelegd door de Koninklijke
Locaal Spoorweg-Maatschappij Willem III (KNLS), maar werd geëxploiteerd
door HIJSM. De felle concurrentiestrijd tussen de grootmachten HIJSM
en Staatsspoor was nu op z'n hevigst. Konden zij het eerder nog
wel eens worden over een gezamenlijk station of medegebruik van
elkaars spoor, daar was hier absoluut geen sprake meer van. Integendeel
zelfs! Het enige waar ze het over eens konden worden was een gelijkvloerse
kruising van de twee spoorlijnen, even ten westen van het Staatsspoor-station.
Niet alleen moest KNLS in Deventer een eigen station bouwen, ook
de spoorlijn werd -afgezien van de eerder genoemde kruising- strikt
gescheiden van het bestaande spoor. Dit werd nog eens extra benadrukt
door een hek, dat letterlijk tussen de sporen van de twee maatschappijen
was geplaatst. Hetzelfde verhaal deed zich min of meer ook voor
bij Wierden, waar de KNLS-lijn niet op de -reeds bestaande- spoorlijn
Zwolle-Almelo aan mocht sluiten. De KNLS diende voor het gedeelte
tussen Wierden en Almelo eveneens eigen spoor aan te leggen, parallel
naast het al bestaande spoor!
In Deventer moest de lokaalspoorwegmaatschappij dus een eigen station
bouwen. Deze kwam iets ten oosten van de Brinkgreverweg, vlakbij
de toenmalige overweg, en op zo'n 400 meter afstand van het al bestaande
station. Dit betekende voor doorgaande reizigers richting het oosten
en westen dus een behoorlijke wandeling. Om deze reizigers toch
wat tegemoet te komen werd bij de overweg een (hoge) voetgangersbrug
gebouwd.
Zoals bij lokaalspoorwegmaatschappijen gebruikelijk was kende ook
de KNLS een standaardisering en een klassensysteem bij haar stationsgebouwen,
maar het station van Deventer vormde hierop een opmerkelijke uitzondering.
Hier werd volstaan met een heel eenvoudig houten gebouw, dat overigens
al heel snel na de ingebruikname moest worden uitgebreid. Het was
dan ook een wat rommelig geheel, en dat terwijl de KNLS zelfs voor
haar kleinste stations nog heel representatieve gebouwtjes had laten
bouwen! (zie bijvoorbeeld het nog bestaande stationsgebouw van Eerbeek)
Waarom de KNLS voor deze povere accommodatie koos is niet bekend.
Feit is in ieder geval dat Staatsspoor niet erg consequent was in
het weigeren van medewerking. Zo moest KNLS tussen Wierden en Almelo
wél een eigen spoorlijn aanleggen, maar mocht wel weer van
het bestaande station gebruik worden gemaakt. In Dieren daarentegen
moest KNLS wel een eigen station bouwen, hetgeen ook gebeurde. Hier
verrees eenzelfde type stationsgebouw als in Eerbeek. Maar een jaar
later veranderde Staatsspoor van mening en mocht KNLS (HIJSM) ineens
weer wél gebruik maken van het Staatsspoor-station aldaar!
Het zou dus zomaar kunnen dat KNLS dit geen tweede keer zou laten
gebeuren en aldus volstond in Deventer een "tijdelijk"
station. Dit verklaart wellicht ook waarom het station in Deventer
in een wat later stadium werd gebouwd. Het werd hoogstwaarschijnlijk
in 1888 in gebruik genomen, gelijktijdig met het spoor naar Almelo.
Tot die tijd maakte KNLS overigens gebruik van een tijdelijke(!)
halte bij de IJsselbrug. Aan de beperkingen van de Vestingwet had
het in ieder geval zeker niet gelegen; deze wet was inmiddels al
enige jaren niet meer van toepassing. De ontmanteling van het verdedigingsstelsel
en de herinrichting van dit vrijgekomen gebied waren zelfs al volop
aan de gang!
|
|
|
|
Boven:
Het KNLS-station -dat overigens in de volksmond het HIJSM-station
werd genoemd- kon eigenlijk nauwelijks representatief worden genoemd,
zoals deze foto wel laat zien
En dat terwijl de KNLS juist
bekend stond om het feit dat zelfs haar kleinste stations van
een behoorlijk representatief stationsgebouw werden voorzien.
|
|
|
Onder:
De Hoge Brug was een voetgangersbrug over het spoor pal naast
de toenmalige overweg in de Brinkgreverweg. Alhoewel de brug bedoeld
was "ten gerieve voor de overstappende reizigers" betekende
dit echter wel het nodige klimwerk, terwijl de afstand tussen
de twee stations er niet kleiner op werd. Wel scheelde het natuurlijk
dat er niet meer voor een gesloten overweg hoefde worden gewacht.
Met de bouw van het nieuwe station verdween de brug en er is dan
ook niets meer dat er nog aan herinnert. Op de plek waar de fotograaf
stond, staat nu het kantorencomplex "Leeuwenbrug".
|
|
(ansichtkaart)
|
|
|
|
|
Onder:
Een plattegrondje van Deventer van omstreeks 1900. Daarop de locaties
van de diverse stations, alsmede -voor de beeldvorming- de locatie
van het huidige station. Bij punt 3 in de legenda is overigens
een klein foutje geslopen.Hier had moeten staan: Brinkgreverweg
/ Hoge Brug.
|
Onder:
Op deze plek stond het HIJSM-station. Later veranderde het terrein
in een goederenemlacement, waarbij dit straatje een oprit naar
de laad/losplaats werd. Aan de rechterkant is nog net het spoorviaduct
over de Brinkgreverweg te zien. In de tijd van het HIJSM-station
was dit een bewaakte overweg. Ook de Hoge Brug stond ongeveer
hier, maar die plek is niet op de foto te zien. Als deze brug
er nog had gestaan, zou de foto van de onderste traptrede zijn
genomen
(vergelijk deze situatie met de afbeelding hierboven!)
|
|
|
|
Onder:
De eerste (spoor)brug over de IJssel. Alhoewel dit in de eerste
plaats een spoorbrug was kon deze ook voor het overige verkeer
worden gebruikt. Een unieke situatie, zo'n brug is -voor zover
men weet- de enige in haar soort geweest. Aan het begin van de
brug -aan de Deventerse kant, dus rechts van de twee torentjes-
is ook nog enige tijd een halte geweest. (zie ook de foto hiernaast)
De spoorbrug raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd,
maar werd na de oorlog provisorisch opgelapt. Pas in 1982 werd
de enkelsporige, en nog altijd gehavende brug, vervangen door
een nieuw en dubbelsporig exemplaar.
(ansichtkaart)
|
Onder:
Op deze plek lag ooit nóg een halte, namelijk de halte
IJsselbrug. Deze halte lag - de naam zegt het natuurlijk al- direct
voor de spoorbrug. Aanvankelijk was deze -in 1886 geopende- halte
bedoelt als tijdelijk station, in afwachting van het definitieve
KNLS-station. Maar toen dat station twee jaar later klaar was
bleef de halte gewoon in gebruik. Het gevolg hiervan was dan ook
dat Deventer binnen een afstand van nog geen anderhalve kilometer
maar liefst drie stations, weliswaar van twee verschillende maatschappijen
én aan twee aparte spoorlijnen. Toch heeft de halte het
nog behoorlijk lang uitgehouden. Pas in 1919, vlak voor de ingebruikname
van het nieuwe station, werd de halte definitief geschrapt. Je
zou dus zelfs kunnen stellen dat het huidige station geen twee,
maar drie voorgangers verving...!
|
|
|
|
|
versie: 21-02-2012 |