Home ] Terug naar de eerste pagina ] Vorige pagina ] [ Volgende pagina ]
   
 
DEVENTER

 

Deventer krijgt een tweede spoorlijn.., én twee extra stations!

   
STATION  
HIJSM  
   
Maatschappij: Kon. Nederlandsche Locaalspoorweg-Maatschappij (KNLS)
Architect: onbekend
Bouwjaar: 1888 (?)
Uitgebreid: 1889
Gesloopt: 1920
   
   

In de tweede helft van de jaren tachtig van de negentiende eeuw werd een tweede spoorlijn door Deventer aangelegd. In 1887 kwam de spoorlijn Apeldoorn-Deventer gereed. Een jaar later werd deze doorgetrokken naar Wierden en Almelo. De spoorlijn Apeldoorn-Deventer-Almelo was oorspronkelijk als lokaalspoorlijn aangelegd door de Koninklijke Locaal Spoorweg-Maatschappij Willem III (KNLS), maar werd geëxploiteerd door HIJSM. De felle concurrentiestrijd tussen de grootmachten HIJSM en Staatsspoor was nu op z'n hevigst. Konden zij het eerder nog wel eens worden over een gezamenlijk station of medegebruik van elkaars spoor, daar was hier absoluut geen sprake meer van. Integendeel zelfs! Het enige waar ze het over eens konden worden was een gelijkvloerse kruising van de twee spoorlijnen, even ten westen van het Staatsspoor-station. Niet alleen moest KNLS in Deventer een eigen station bouwen, ook de spoorlijn werd -afgezien van de eerder genoemde kruising- strikt gescheiden van het bestaande spoor. Dit werd nog eens extra benadrukt door een hek, dat letterlijk tussen de sporen van de twee maatschappijen was geplaatst. Hetzelfde verhaal deed zich min of meer ook voor bij Wierden, waar de KNLS-lijn niet op de -reeds bestaande- spoorlijn Zwolle-Almelo aan mocht sluiten. De KNLS diende voor het gedeelte tussen Wierden en Almelo eveneens eigen spoor aan te leggen, parallel naast het al bestaande spoor!
In Deventer moest de lokaalspoorwegmaatschappij dus een eigen station bouwen. Deze kwam iets ten oosten van de Brinkgreverweg, vlakbij de toenmalige overweg, en op zo'n 400 meter afstand van het al bestaande station. Dit betekende voor doorgaande reizigers richting het oosten en westen dus een behoorlijke wandeling. Om deze reizigers toch wat tegemoet te komen werd bij de overweg een (hoge) voetgangersbrug gebouwd.
Zoals bij lokaalspoorwegmaatschappijen gebruikelijk was kende ook de KNLS een standaardisering en een klassensysteem bij haar stationsgebouwen, maar het station van Deventer vormde hierop een opmerkelijke uitzondering. Hier werd volstaan met een heel eenvoudig houten gebouw, dat overigens al heel snel na de ingebruikname moest worden uitgebreid. Het was dan ook een wat rommelig geheel, en dat terwijl de KNLS zelfs voor haar kleinste stations nog heel representatieve gebouwtjes had laten bouwen! (zie bijvoorbeeld het nog bestaande stationsgebouw van Eerbeek) Waarom de KNLS voor deze povere accommodatie koos is niet bekend. Feit is in ieder geval dat Staatsspoor niet erg consequent was in het weigeren van medewerking. Zo moest KNLS tussen Wierden en Almelo wél een eigen spoorlijn aanleggen, maar mocht wel weer van het bestaande station gebruik worden gemaakt. In Dieren daarentegen moest KNLS wel een eigen station bouwen, hetgeen ook gebeurde. Hier verrees eenzelfde type stationsgebouw als in Eerbeek. Maar een jaar later veranderde Staatsspoor van mening en mocht KNLS (HIJSM) ineens weer wél gebruik maken van het Staatsspoor-station aldaar! Het zou dus zomaar kunnen dat KNLS dit geen tweede keer zou laten gebeuren en aldus volstond in Deventer een "tijdelijk" station. Dit verklaart wellicht ook waarom het station in Deventer in een wat later stadium werd gebouwd. Het werd hoogstwaarschijnlijk in 1888 in gebruik genomen, gelijktijdig met het spoor naar Almelo. Tot die tijd maakte KNLS overigens gebruik van een tijdelijke(!) halte bij de IJsselbrug. Aan de beperkingen van de Vestingwet had het in ieder geval zeker niet gelegen; deze wet was inmiddels al enige jaren niet meer van toepassing. De ontmanteling van het verdedigingsstelsel en de herinrichting van dit vrijgekomen gebied waren zelfs al volop aan de gang!

 
Boven: Het KNLS-station -dat overigens in de volksmond het HIJSM-station werd genoemd- kon eigenlijk nauwelijks representatief worden genoemd, zoals deze foto wel laat zien… En dat terwijl de KNLS juist bekend stond om het feit dat zelfs haar kleinste stations van een behoorlijk representatief stationsgebouw werden voorzien.
 
 
Onder: De Hoge Brug was een voetgangersbrug over het spoor pal naast de toenmalige overweg in de Brinkgreverweg. Alhoewel de brug bedoeld was "ten gerieve voor de overstappende reizigers" betekende dit echter wel het nodige klimwerk, terwijl de afstand tussen de twee stations er niet kleiner op werd. Wel scheelde het natuurlijk dat er niet meer voor een gesloten overweg hoefde worden gewacht. Met de bouw van het nieuwe station verdween de brug en er is dan ook niets meer dat er nog aan herinnert. Op de plek waar de fotograaf stond, staat nu het kantorencomplex "Leeuwenbrug".
(ansichtkaart)
 
Onder: Een plattegrondje van Deventer van omstreeks 1900. Daarop de locaties van de diverse stations, alsmede -voor de beeldvorming- de locatie van het huidige station. Bij punt 3 in de legenda is overigens een klein foutje geslopen.Hier had moeten staan: Brinkgreverweg / Hoge Brug.
Onder: Op deze plek stond het HIJSM-station. Later veranderde het terrein in een goederenemlacement, waarbij dit straatje een oprit naar de laad/losplaats werd. Aan de rechterkant is nog net het spoorviaduct over de Brinkgreverweg te zien. In de tijd van het HIJSM-station was dit een bewaakte overweg. Ook de Hoge Brug stond ongeveer hier, maar die plek is niet op de foto te zien. Als deze brug er nog had gestaan, zou de foto van de onderste traptrede zijn genomen… (vergelijk deze situatie met de afbeelding hierboven!)
 
 
Onder: De eerste (spoor)brug over de IJssel. Alhoewel dit in de eerste plaats een spoorbrug was kon deze ook voor het overige verkeer worden gebruikt. Een unieke situatie, zo'n brug is -voor zover men weet- de enige in haar soort geweest. Aan het begin van de brug -aan de Deventerse kant, dus rechts van de twee torentjes- is ook nog enige tijd een halte geweest. (zie ook de foto hiernaast) De spoorbrug raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd, maar werd na de oorlog provisorisch opgelapt. Pas in 1982 werd de enkelsporige, en nog altijd gehavende brug, vervangen door een nieuw en dubbelsporig exemplaar.
(ansichtkaart)
Onder: Op deze plek lag ooit nóg een halte, namelijk de halte IJsselbrug. Deze halte lag - de naam zegt het natuurlijk al- direct voor de spoorbrug. Aanvankelijk was deze -in 1886 geopende- halte bedoelt als tijdelijk station, in afwachting van het definitieve KNLS-station. Maar toen dat station twee jaar later klaar was bleef de halte gewoon in gebruik. Het gevolg hiervan was dan ook dat Deventer binnen een afstand van nog geen anderhalve kilometer maar liefst drie stations, weliswaar van twee verschillende maatschappijen én aan twee aparte spoorlijnen. Toch heeft de halte het nog behoorlijk lang uitgehouden. Pas in 1919, vlak voor de ingebruikname van het nieuwe station, werd de halte definitief geschrapt. Je zou dus zelfs kunnen stellen dat het huidige station geen twee, maar drie voorgangers verving...!
 

 

 

  Free counter and web stats versie: 21-02-2012