CULEMBORG
 | ||
| Afkorting: | Cl | |
| Maatschappij: | Nederlandse Spoorwegen (NS) | |
| Architect: | C. Douma | |
| Bouwjaar: | 1974 | |
| Baanvak: | Utrecht - 's Hertogenbosch | |
| Ook in het Gelderse Culemborg
moest in de eerste helft van de jaren zeventig een bestaand negentiende eeuws
stationsgebouw wijken door nieuwbouw, het is één van de weinige
kleinere stations uit die tijd dat niet van een standaards stationsgebouw werd
voorzien. Belangrijkste reden hiervoor is de wat hogere ligging van de perrons,
die aan de oprit van de spoorbrug over de Lek zijn geplaatst. Daarnaast was er
voor dit station een wat uitgebreider programma van eisen, waardoor een standaardgebouwtje
niet zou voldoen. Opmerkelijk genoeg verving dit stationsgebouw een Waterstaatgebouw,
wat dus wél een standaardgebouw was. Nog opmerkelijker; van dat eerste
station is tot op de dag van vandaag een duidelijk herkenbaar restant overgebleven.
De stad Culemborg ligt nabij de rechteroever van de Lek, zo'n 20 kilometer ten zuidoosten van Utrecht. Het is een stad met een rijke historie, de diverse torens -duidelijk vanuit de trein te zien- zijn al van ver zichtbaar. Vanuit de lucht valt meteen de merkwaardige vorm van de binnenstad op; een ovaalvormige stadskern met daaraan vastgeplakt de rechthoekige Nieuwstad. De stad, die in de veertiende eeuw stadsrechten kreeg, ontstond ooit op een stroomrug van een klein riviertje, de Meer genaamd. Culemborg kreeg hierdoor niey zo'n monumentale rivierfront zoals Kampen of Zutphen hebben. Die wat afzijdige ligging zorgde ervoor dat het eeuwenlang een betrekkelijk klein stadje bleef. Desondanks ontwikkelde het zich al vroeg tot industriecentrum, die aanvankelijk vooral in het gebied tussen de stad en de Lek was ontstaan. Vooral de tabaksindustrie en de fabricage van meubels werd belangrijk werd. Ook kwamen er enkele steenfabrieken en er was zelfs een gewerenfabriek. Uiteraard kreeg de industrie een enorme stimulans dankzij de komst van het spoor. Station Culemborg ligt aan de spoorlijn Uttrecht - 's-Hertogenbosch - Boxtel, Dit is één van de oorspronkelijke Staatslijnen, die tussen 1863 en 1872 van overheidswege werden gebouwd. Deze spoorlijn, ook wel bekend als Staatslijn H, was destijds de eerste die de grote rivieren kruist. De aanleg zorgde dan ook voor de nodige uitdagingen. Dat begon al met het bepalen van het spoortracé, het was namelijk niet eens de bedoeling dat het spoor via Culemborg zou worden gelegd. In het oorspronkelijke plan was de spoorlijn namelijk veel verder naar het oosten geprojecteerd. Vanaf Utrecht zou de lijn parallel met het spoor naar Arnhem lopen, om pas ter hoogte van Maarsbergen naar het zuiden af buigen. Via Amerongen en Tiel zou dan 's-Hertogenbosch worden bereikt. Maar onder druk van de Tweede Kamer werd het tracé gewijzigd en werd het spoor via Culemborg en Zaltbommel naar 's-Hertogenbosch gelegd. Aan deze spoorlijn deed een nieuw type standaard stationsgebouw 5e klasse haar intrede. Ten opzichte van het eerdere type 5e klasse leken de buitenmaten van het vernieuwde type aanzienlijk forser, al moet er wel bij worden vermeld dat er geen bovenverdieping meer was. Qua totale vloeroppervlakte waren de twee typen gebouwen dan ook vergelijkbaar. Ook bij dit type was een deel van het gebouw als dienstwoning ingericht. Overigens zijn er van dit vernieuwde type gebouw slechts zes gebouwd, op één na waren ze uitsluitend langs het spoor tussen Utrecht en Den Bosch te vinden. Station Culemborg staat opvallend ver van de binnenstad, ondanks het feit dat de spoorlijn er vlak langs loopt. De reden hiervoor is de spoorbrug over de Lek, die haar hoogste punt aan de Culemborgse zijde van de rivier heeft. De brug kreeg -zeker voor die tijd- een aanzienlijke doorvaarthoogte en het station moest aan de voet van de oprit worden gebouwd. Om de afstand naar de stad toch zo kort mogelijk te houden werd de directe omgeving van het station opgehoogd. Desondanks bedraagt de afstand naar de rand van de Nieuwstad ruim driekwart kilometer. Die spoorbrug was in 1868 een waar huzarenstuk, de hoofdoverspanning van 154 meter was destijds de grootste ter wereld. Maar ook de totale lengte -bijna 700 meter- mocht er absoluut zijn. De Kuilenburgse spoorbrug" betekende een doorbraak in de bruggenbouw, dankzij deze brug durfde men het aan een spoorbrug over het Hollands Diep te gaan bouwen. Ondanks de wat afzijdige ligging bleek het station wel een succes, al snel vestigden zich nieuwe bedrijven in de directe omgeving. Een bekend voorbeeld is de bekende Rotterdamse meubelfabrikant Gispen, die trouwens nog altijd hier haar vestiging heeft. Om de afstand tussen het station en de stad wat te bekorten kwam er aan het begin van de twintigste eeuw een tramverbinding. Deze interlokale tramlijn van en naar Tiel was trouwens maar een kort leven beschoren... |
 |
 (Ansichtkaart): |
 |
| |
 |  |
| |
 | |
[ Volgende pagina ] | |
|
|
versie: 9-03-2022