Meer dan een eeuw lang moest Bergen op Zoom zich behelpen met een semi-permanent stationsgebouw. Dit was een herinnering uit de tijd dat Bergen op Zoom een garnizoensstad was, met een uitgebreid stelsel van vestingwerken. Gebouwen die binnen het schootsveld van de omwalling stonden moesten in geval van oorlog snel uit de weg te ruimen zijn. Maar toen deze bepalingen vervielen bleef het oude gebouw nog tot 1970 in functie. Toen de stad ruim een jaar later dan eindelijk een "echt" stationsgebouw kreeg leefde de hoop dat de Stationsstraat een fraaie en waardige afsluiting kreeg. Er kwam inderdaad een aanzienlijk forser gebouw, die zelfs uit twee bouwlagen bestaat. Maar of men het ook een fraai gebouw vindt..?
Bergen op Zoom is een middelgrote stad in het uiterste westen van de provincie Noord-Brabant, vlakbij de grens met Zeeland. De stad kent een zeer lange geschiedenis, waarvan de historische binnenstad nog altijd getuigd. Daarnaast is de stad vooral bekend vanwege carnaval, sigaretten en vanwege het feit dat hier een bijzonder groot aantal kermisexploitanten is gevestigd. Het was ooit een bloeiende industriestad, maar kent momenteel een terugval. In de afgelopen twintig jaar sloten diverse fabrieken voorgoed haar deuren, waaronder spiritusfabriek Nedalco en de schrijfwarenfabriek Bruynzeel. Vooral de aangekondigde sluiting van Philip Morris (tabak) was een enorme klap. Weliswaar ging dit bedrijf in afgeslankte vorm verder, maar van de ruim 1400 arbeidsplaatsen bleef minder dan de helft over. Dankzij de industrie kende de stad een behoorlijk uitgebreid netwerk van goederensporen, ook deze zijn inmiddels nagenoeg geheel verdwenen.
Bergen op Zoom ligt aan de Zeeuwse Lijn, de spoorlijn tussen Roosendaal en Vlissingen. In 1863 kwam het gedeelte tussen Roosendaal en Bergen op Zoom gereed en kreeg de stad haar eerste station. Omdat de spoorlijn vlak langs de rand van de stad werd aangelegd mocht hier -zoals reeds aangegeven- geen "normaal" stationsgebouw wordeb neergezet. Maar wat men in 1863 waarschijnlijk nooit had verwacht was dat het semi-permanente stationsgebouw er 107 jaar zou blijven staan. Het huidige stationsgebouw werd in de winter van 1972 in gebruik genomen. Nu -op de kop af een halve eeuw later- staat het voorbestaan van dit gebouw op de helling. Al enige tijd wordt gesproken over vervanging van het te grote gebouw voor een eenvoudiger stationsbehuizing. Concrete plannen zijn er echter nog niet, maar de vrijwel permanente leegstand van een groot deel van het gebouw is al jaren een punt van zorg.
Overigens zijn er in de afgelopen jaren al heel wat zaken veranderd. Zo werd het goederenemplacement opgeruimd, waarbij de vrijgekomen ruimte inmiddels al voor het grootste deel is herontwikkeld. Ook kwam er een nieuwe onderdoorgang voor voetgangers, vanuit deze tunnel is ook het perron te bereiken. Enige jaren geleden verdween één van de markantste details van dit station; een voormalig goederenspoor, dat sinds jaar en dag pal vóór het stationsgebouw lag, werd opgebroken omdat het stationsplein werd heringericht…

Boven: Het stationsgebouw, hier gezien vanuit de Stationsstraat. Deze bijzonder fraaie straat, met haar vele witgepleisterde panden, werd aan het einde van de negentiende eeuw aangelegd en bebouwd. Het huidige stationsgebouw werd begin 1972 in gebruik genomen. Het kreeg zelfs twee bouwlagen, zodat de stationsstraat visueel een goede afsluiting kreeg. Helaas doet de bouwstijl van het stationsgebouw -mijns inziens- enige afbreuk aan het geheel...
.

Onder: Station Bergen op Zoom heeft sinds jaar en dag slechts één eilandperron. Deze kan op twee manieren worden bereikt; via een met spoorbomen beveiligd overpad en middels een tunneltje. Het perron werd waarschijnlijk rond 1925 aangelegd, uit diezelfde tijd stamt ook de fraaie, geklonken overkapping. Met een lengte van amper 70 meter is deze opvallend kort te noemen...
.

Onder: Het eerste stationsgebouw van Bergen op Zoom, hier afgebeeld op een ansichtkaart uit het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het oudste deel van het gebouw stond er al sinds 1863, maar in de loop van de tijd werd het meerdere keren verbouwd en uitgebreid. Van een samenhangend geheel was allang geen sprake meer...
.

Onder (beide foto's): ooit had Bergen op Zoom een tamelijk uitgebreid stelsel van goederensporen, die letterlijk om de oude binnenstad waren gelegd. Er waren twee stamlijnen, één om de noordelijke rand en één om de zuidelijke rand. Beide stamlijnen kwamen samen op het goederenemplacement, direct ten zuiden van het stationsgebouw (foto links). In 1987 werden de twee stamlijnen vervangen door één nieuwe lijn, die even ten zuiden van de stad lag. Alle stamlijnen zijn inmiddels verdwenen en dat geldt ook voor het stukje spoor van de noordelijke stamlijn dat pal vóór het stationsgebouw lag (foto rechts). Alleen de Philip Morris-fabriek heeft momentheel nog een spooraansluiting, maar -bij mijn weten- wordt die niet of nauwelijks meer gebruikt. Op de plek van het vroegere goederenemplacement is inmiddels het nieuwe politiebureau gebouwd.
.