Dankzij de komst van de industrie maakte de Zaanstreek vanaf het einde van de negentiende eeuw al een behoorlijke bevolkingsgroei door. Maar toen het industriegebied vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw steeds meer een woongebied werd groeide het inwonertal explosief. Woonden er rond het jaar 1920 in het gebied dat nu de gemeente Zaanstad vormt zo'n 60.000 mensen, toen ruim een halve eeuw later de huidige gemeente ontstond was dit aantal al meer dan verdubbeld en inmiddels wonen er bijna 160.000 mensen. Naast de Zaanstreek werden ook Purmerend en Hoorn populaire, snelgroeiende forenzenplaatsen. Maar de spoorlijn Zaandam-Enkhuizen was in die tijd nog een enkelsporig traject, waar met verouderd dieselmaterieel werd gereden. Het kon het sterk groeiende reizigersaanbod niet bijbenen en werd daarom gemoderniseerd. In 1974 werd het traject geëlektrificeerd en in de jaren daarna werd het spoor verdubbeld. Ook op de Zaanlijn, de spoorlijn Amsterdam-Uitgeest, nam het aantal reizigers flink toe. Dit zorgde op het oude station van Zaandam nogal eens voor problemen. Het station -dat toch al nooit de populariteitsprijs zou winnen- kon het groeiende reizigersaanbod nauwelijks aan. Vooral tijdens de spits raakte het station volledig verstopt.
En dan was er nog de Hembrug, die een steeds grotere bron van vertragingen en ergernissen werd. Zeker toen de brug in 1970 en 1977 meerdere keren dusdanig werd aangevaren dat het treinverkeer flink was ontregeld. Soms zelfs maandenlang. De botsing in het najaar van 1974, de tweede in vier jaar tijd, was voor de NS de spreekwoordelijke druppel; de Hembrug moest zo snel mogelijk plaatsmaken voor een spoortunnel onder het Noordzeekanaal. Ook de toenmalige regering drong hierop aan en zorgde voor een financiële bijdrage. Korte tijd later begonnen de werkzaamheden…
Ten opzichte van de Hembrug schoof de Hemspoortunnel enige honderden meters op naar het westen, waardoor zowel ten noorden als ten zuiden van de tunnel een compleet nieuw stuk spoor moest worden aangelegd. In Zaandam sloot dit nieuwe traject ter hoogte van het oude station aan op het bestaande spoor. Maar zoals ook al op de eerste pagina aangegeven kreeg de stad bij deze ombouw een nieuw station, dat wat naar het zuidwesten werd verplaatst. Hierdoor kwam het een stuk dichter bij het winkelgebied aan de Gedempte Gracht te liggen. De bouw van het station kende de nodige uitdagingen. Eén daarvan was de Provincialeweg, een drukke doorgaande route door de Zaanstreek. Deze rond 1930 gebouwde verkeersweg lag pal voor het oude station, zodat daar praktisch geen ruimte was voor aanvullend vervoer. En ook op de plek waar het nieuwe station werd geprojecteerd hield de beschikbare ruimte niet echt over. Ruimte voor een traditioneel stationsgebouw was er niet. Een viaductstation was ook niet mogelijk, dit omdat het station vlakbij de afrit naar de Hemspoortunnel ligt. De perrons moesten dus ook nu weer op maaiveldhoogte komen. Het stationsgebouw werd daarom als een soort traverse boven de perrons worden gebouwd. Een bijkomend voordeel was dat aan het hooggelegen stationsgebouw een overdekte looproute naar de Gedempte Gracht kon worden gekoppeld, hoog en droog boven de Provincialeweg. Ook kwam er een extra toegang aan de westzijde, deze werd min of meer geïntegreerd in een kantoorpand. Het nieuwe station Zaandam werd op 19 mei 1983 feestelijk door toenmalig Koningin Beatrix in gebruik genomen. Het oude station werd nog diezelfde zomer gesloopt, op de plek waar het heeft gestaan is nu een parkeerterrein. De afbraak van de Hembrug nam wat meer tijd in beslag, pas in het voorjaar van 1985 werden de laatste pijlers opgeblazen…

Boven: De Hembrug werd in de jaren zestig en zeventig steeds meer een knelpunt, niet in de laatste plaats omdat de schepen steeds groter werden. Dat is op deze foto duidelijk te zien. Een enorme mammoettanker passeert hier de geopende brug, waarbij de 128 meter lange draaibrug ineens erg klein lijkt. De 54 meter brede opening is maar net voldoende, met slechts enkele meters speling. Het schip -vermoedelijk de Schelderix- is op weg naar de sluizen van IJmuiden. Daar wacht trouwens nog een uitdaging; de toentertijd breedste sluis was zelfs nog iets smaller dan de doorvaartopening van de Hembrug. Als het schip inderdaad de Schelderix is dan was het even "thuis" geweest. Het werd namelijk gebouwd op de NDSM-werf, niet ver van de Hembrug. Het was zelfs de allerlaatste tanker die daar van de helling liep, vlak voordat de werf in 1978 failliet ging. Het schip is overigens allang verleden tijd...
.

Onder: De Hembrug heeft in haar bijna 77 jarige bestaan diverse keren te maken gehad met aanvaringen, maar in de jaren zeventig ging het drie keer goed mis. Op 19 december 1970 botste het Russische vrachtschip Komsomolets Uzbekystana in dichte mist tegen de zuidelijke aanbrug, die daardoor enkele meters van haar plek werd gedrukt. Het herstel nam enkele maanden in beslag, pas begin maart 1971 reden de treinen weer volgens dienstregeling. Ook in 1974 en 1977 kwam de brug negatief in het nieuws.
.

Onder: Op 20 oktober 1974 was het weer raak; een Amerikaans boorplatform zag kans om de brug flink te vervormen. Dit keer duurde de stremming slechts enkele weken. Maar de brug hield er blijvende schade aan over, zozeer zelfs dat de maximum snelheid voor het treinverkeer terug moest naar 90 kilometer per uur. Deze aanvaring betekende het begin van het einde voor de Hembrug. De pijpenlegger Choctaw II (foto) bestaat trouwens nog altijd, tegenwoordig heet het gevaarte Hyundai 423.
.

Onder: De bouw van het nieuwe station. Duidelijk te zien is dat als eerste het ruimtevakwerk werd gebouwd, welke de basis voor de overkapping val vormen. De betonnen traverse en het hooggelegen ontbreken hier nog. De foto is gezien in noordelijke richting, op de achtergrond is nog net het oude station zichtbaar. Ten opzicht van dat oude station, dal pal tegen de Provincialeweg aan stond, werd het nieuwe exemplaar wat meer naar het westen geplaatst. Hierdoor was er ten minste wat ruimte voor een stationsplein.
.

Onder: Een bijzondere kleurenfoto van het oude station, in de nadagen van haar bestaan. Van een afstandje zag het er nog wel aardig uit, maar wie dagelijks van het oude station gebruik maakte wist wel beter. Zo was de voetgangersbrug naar het perron al jaren voor de afbraak om veiligheidsredenen gesloten. Toen het nieuwe station was geopend werd het oude exemplaar vrijwel meteen gesloopt. Op deze plek is nu een P&R-terrein, er is vrijwel niets meer dat nog aan het oude station herinnerd…
.

Onder: In 1981 is de bouw van de Hemspoortunnel in volle gang. De tunnel kreeg drie sporen, één meer dan de oude Hembrug. Dat derde spoor, de middelste, was primair voor het goederenvervoer bedoeld. En dan met name voor goederentreinen die niet door de Velserspoortunnel kunnen. Tegenwoordig wordt het echter ook voor reizigerstreinen gebruikt. De tunnel is 2.4 kilometer lang, waarvan het gesloten deel ruim anderhalve kilometer bedraagt. Het diepste punt ligt op zo'n 23 meter onder N.A.P.
.

Onder: Ongeveer gelijktijdig met de Hemspoortunnel werd ten noorden van het station een enkelsporige fly-over gebouwd. Hierdoor zaten het treinverkeer naar Uitgeest en vanuit Hoorn elkaar niet meer in de weg. Tevens is het een viaduct over de Provincialeweg. Het spoor naar Hoorn bleef gelijkvloers. Met alle gevolgen van dien, want mede door dat viaduct werd de overweg zeer onveilig. Na een zwaar ongeval op kerstavond 1993, waarbij drie doden waren te betreuren, werd de spoorovergang aangepast. Ook werd de maximum snelheid voor het treinverkeer ter plekke teruggebracht naar 40 kilometer per uur.
.