|
|
VELSEN
ZEEWEG
Afkorting: |
Vzw |
|
Maatschappij: |
Nederlandsche
Spoorwegen (NS) |
Type: |
Standaardtype
Velsen Zeeweg |
Architect: |
W.B. Kloos |
Bouwjaar:
|
1958 |
Gesloopt |
2016 |
Baanvak: |
Haarlem-IJmuiden |
|
|
|
|
Enkele
jaren geleden werd het voormalige haltegebouw van het vroegere station
Velsen Zeeweg gesloopt. het was ooit de eerste van een (kleine) serie
stationsgebouwtjes die tussen 1957 en 1959 werden gerealiseerd naar
een ontwerp van ingenieur W.B. Kloos. Het was tevens het laatste,
nog overgebleven exemplaar van dit type. Met de sloop van het gebouwtje
kreeg het postuum een primeur: voor zover ik weet was het voor het
eerst dat een complete serie van meer dan drie identieke stationsgebouwen
volledig werd uitgeroeid..!
Het standaardstationsgebouw "type Vierlingsbeek", dat midden
jaren vijftig door ingenieur Kloos werd ontwikkeld en waarvan er inmiddels
drie (Vierlingsbeek, Almelo de Riet en Wezep) waren gebouwd, bleek
voor enkele nog te bouwen stations veel te ruim bemeten. Ook wanneer
van de kleinste variant zou worden uitgegaan. Voor die haltes werd
door diezelfde architect een nieuwe serie kleine stationsgebouwen
ontworpen. Deze bestond uit slechts vier gebouwen. Op het eerste gezicht
oogden ze nagenoeg identiek aan elkaar, toch waren ook hier onderlinge
verschillen. De eerste twee (Velsen Zeeweg en Koudum-Molkwerum) kwamen
in 1958 gereed, de andere twee (Klarenbeek en Zwolle Veerallee) het
jaar daarop. De gebouwtjes waren compact van formaat, maar hadden
-afgezien van een bagageafdeling- dezelfde faciliteiten die de grotere
gebouwen ook hadden. Er was een halletje annex wachtruimte, een loket,
twee toiletten en een berging. Het meest opvallend aan de gebouwen
was het ontbreken van de voorgevel. De ingang bevond zich namelijk
aan de perronzijde, via diezelfde deur ging de reiziger naar het perron.
De straatgevel, feitelijk de achterkant van het gebouw, was een stuk
lager. Het gebouwtje kreeg hierdoor haar kenmerkende lessenaarsdak.
Die liep aan de perronzijde nog wat door, zodat daar nog enige beschutting
was. De achterwand bestond, op een smal venster na, uit een blinde,
gemetselde wand. Die werd onderbroken door een hoge, uitgebouwde schoorsteen,
een typisch kenmerk in de ontwerpen van Kloos. De vorm van die schoorsteen
was ongeveer dezelfde als die van de stationsgebouwen van Vierlingsbeek
of Almelo de Riet. Ook werd op een prominente plek boven de ingang
het jaartal aangebracht, ditmaal in losse metalen cijfers. Maar dat
was dan ook het enige wat de "kleine" en de "grote
Kloos" gemeen hadden, want verder deden de gebouwtjes maar weinig
denken aan de grotere soortgenoten.
De vier gebouwtjes waren allen gebouwd ter vervanging van oudere accommodatie
en werden dus bij bestaande stations gebouwd. Zo ook bij de halte
Velsen Zeeweg. Die ontstond in 1927, toen in dat jaar de spoorlijn
Haarlem-IJmuiden gereedkwam. Een jaar eerder was hier het spoor al
verdubbeld. Zodoende kon het aantal treinen op dit traject flink worden
uitgebreid en was er ruimte om enkele nieuwe halten aan de lijn toe
te voegen, waaronder dus Velsen Zeeweg. Die halte heette aanvankelijk
simpelweg "Zeeweg", de toevoeging Velsen kwam rond 1930.
Een opmerkelijke toevoeging, want anders dan de naam doet vermoeden
stond de halte niet in Velsen, maar aan de rand van IJmuiden. Die
eerste halte lag een kleine vijftig meter zuidelijker dan het latere
station en beschikte over een zeer eenvoudig, houten haltegebouwtje.
In 1957 werd de Zeeweg, de weg tussen IJmuiden en Driehuis waaraan
de halte haar naam dankt, verbreed en iets naar het noorden verlegd.
Dientengevolge schoof ook de halte wat in noordelijke richting op.
De nieuwe halte Velsen Zeeweg kreeg twee perrons die in een bajonetligging
zijn geplaatst. Het nieuwe station kwam bij het perron voor de richting
Haarlem te staan, het perron dat daar schuin tegenover lag kreeg een
betonnen abri.
Het nieuwe station zou uiteindelijk slechts 25 jaar dienstdoen. De
aanleg van de Velserspoortunnel, welke in 1957 in gebruik was genomen,
markeerde al het begin van het einde voor de IJmuidenlijn. Lag de
oude halte Velsen Zeeweg nog aan de doorgaande spoorlijn Haarlem-Beverwijk,
de aftakking van de lijn naar IJmuiden lag immers toen nog bij station
Velsen-IJmuiden Oost, sinds 1957 lag die aansluiting een stuk zuidelijker
en was Velsen Zeeweg een halte aan een zijlijntje geworden. De zeer
onrendabele spoorlijn hield het uiteindelijk nog tot september 1983
uit. Kort hierna werden de bovenleidingen en later ook het westelijke
spoor verwijderd. Het stationsgebouw werd het onderkomen van een tandspecialist,
ook heeft er nog een tijdje een kozijnenhandel in gezeten. De IJmuidenlijn
werd, na het beëindigen van het goederenvervoer in 1994 en een
mislukt avontuur van Lovers enkele jaren later, in het voorjaar van
2000 voorgoed van het hoofdspoor afgesloten. De kans op een nieuw
spooravontuur was mede hierdoor zo goed als uitgesloten. Toch bleef
het restant van de spoorlijn nog jarenlang ongebruikt liggen. Maar
in het najaar van 20174 werd ze alsnog opgebroken. Daarbij verdwenen
ook de restanten van de perrons van de voormalige halte Velsen Zeeweg.
De betonnen abri, die er nog altijd stond, ging naar het spoorwegmuseum.
Het stationsgebouwtje kreeg nog even uitstel van executie maar viel
eind februari 2016 dan toch onder de slopershamer. Daarmee verdween
niet alleen het laatste nog overgebleven gebouw van dit type, het
was tevens het laatste nog overgebleven stationsgebouw aan de IJmuidenlijn.
Het tracé is inmiddels omgebouwd tot busbaan
|
|
Boven:
Een wat onbekende kant van het -inmiddels verdwenen- voormalige
stationsgebouw. De straatgevel was in feite de achterkant van
het gebouw. Hier is goed te zien dat deze gevel aanzienlijk lager
was, waardoor het haar karakteristieke schuine dak kreeg. Het
dak liep zelfs wat door, zodat er een kleine perronluifel was.
Hoewel ook dit type stationsgebouw door ingenieur W.B. Kloos werd
ontworpen leek het maar weinig op haar grotere soortgenoten. De
verschillen zaten niet alleen in het uiterlijk maar ook -en vooral-
in het materiaalgebruik. Bij dit type gebouw geen betonnen liggers
maar houten balken, de kozijnen waren eveneens van hout (in plaats
van staal) en voor de gemetselde delen werden eenvoudige bakstenen
gebruikt. De uitgebouwde gemetselde schoorsteen maakt het gebouw
daarentegen wel weer een typisch "Kloos-ontwerp"...
|
|
Onder:
Velsen Zeeweg in de nadagen van haar bestaan als station. Een
stoptrein (Plan V) is zojuist vanuit IJmuiden op het station aangekomen
en zal weldra haar weg naar Haarlem vervolgen. Het station had
twee perrons die in een bajonetligging waren geplaatst, de fotograaf
stond op het uiteinde van het tweede perron. Let ook op de bijzondere
bovenleidingportalen, dit waren nog de originele exemplaren uit
1927. Diezelfde portalen waren trouwens mede de oorzaak van het
einde van de IJmuidenlijn, Na ruim 55 jaar moesten ze worden vervangen,
de NS had die investering niet meer over voor zwaar verliesgevend
spoorlijntje. Op 25 september 1983 stopte de allerlaatste trein
op station Velsen Zeeweg. Overigens was een jaar of elf tevoren
nog wel de beveiliging gemoderniseerd...
.
|
|
|
|
|
|
|
|
Onder:
Het toen nog gloednieuwe station Velsen Zeeweg in 1958. De vier
stationsgebouwtjes van dit type waren, in tegenstelling tot haar
grotere soortgenoten, ogenschijnlijk zo goed als identiek. Dit
betekende dat ze ook allemaal aan de rechterkant van de perrongevel
een uitbouwtje hadden, die hier goed te zien is. Men zou verwachten
dat daar een bloktoestel zou staan, maar dan was bij dit gebouwtje
niet het geval. in werkelijkheid stond hier een bureautje, zodat
de lokettist zijn administratie kon doen. Of dit ook voor de drie
andere gebouwtjes gold weet ik -eerlijk gezegd- niet. De ingang
was links van die uitbouw, in het midden van de perrongevel. Het
bouwjaar was in de rand tussen het dak en het raam boven diezelfde
deur aangebracht, maar dat is op deze foto niet te zien...
.
|
Onder:
Het interieur van het stationsgebouw. Erg groot is het bepaald
niet en dat is dan ook de reden dat het gebouw maar één
publiekstoegang had. Ook was er maar één loket.
Daarnaast een gemetselde scheidingswand met opvallend veel openingen
er in. Aan de andere kant stond namelijk de kachel, de gaten in
de wand zorgde ervoor dat ook de wachtruimte enigszins werd verwarmd.
De ruimte was niet alleen klein, ze oogde ook vrij donker. Dit
werd vooral veroorzaakt door de blinde, gemetselde achterwand
en de donkergelakte schrootjes boven en onder het loket.
.
|
|
|
|
|
Onder:
Het restant van het eerste perron, gefotografeerd in augustus
2014. Dit was het noordelijke perron, voor de richting IJmuiden.
Tussen het weelderige struikgewas is zowaar nog een betonnen abri
te zien. Die is van hetzelfde type als die van de halte Achter
de Hoven in Leeuwarden. Het was nog de originele perronbeschutting.
Was, want enkele maanden nadat deze foto werd gemaakt werden rails,
perron en abri verwijderd. Het betonnen schuilhokje ging naar
het Spoorwegmuseum.
.
|
Onder:
Nadat in 1983 de reizigersdienst was gestaakt werden de bovenleidingen
en het westelijke perron verwijderd. Het oostelijke spoor bleef
liggen, de spoorlijn was in die tijd nog in gebruik als goederenlijn.
Dit stopte in 1994, aan het einde van datzelfde decennium probeerde
de rondvaartbotenfirma Lovers uit Amsterdam tevergeefs de spoorlijn
nieuw leven in te blazen. Dit mislukte en in het voorjaar van
2000 werd de aansluiting bij station Santpoort Noord, verwijderd.
Hierna werd het stil rondom de vroegere spoorlijn maar achter
de schermen werden wel degelijk plannen voor het spoortracé
gemaakt. Inmiddels ligt op deze plek een busbaan, de IJmuidenlijn
is nagenoeg voltooid verleden tijd...
.
|
|
|
|
|
versie: 30-07-2018 |