| | |
VEENENDAAL
CENTRUM
| | | |
| | | | Afkorting: | Vndc |
| Maatschappij: | Nederlandse
Spoorwegen (NS) | | Architect: | C.
Douma | | Bouwjaar:
| 1981 | | Baanvak:
| De Haar - Rhenen | | | |
| | |
In de tweede
helft van de jaren zeventig begon ons landelijke spoornet zich voor het eerst
sinds 1934 weer uit te breiden, dankzij de ingebruikname van de Zoetermeer Stadslijnen
het eerste deel van de Schiphollijn. In diezelfde tijd werd gewerkt aan de heraanleg
van het spoor naar Rhenen, waardoor ook Veenendaal weer op het spoor werd aangesloten.
37 jaar moest deze stad het zonder reizigerstreinen doen, maar in 1981 waren ze
definitief weer terug. De heraanleg van het spoor verliep echter bepaald niet
zonder slag of stoot…
Veenendaal is een middelgrote plaats in het oosten
van de provincie Utrecht. Ook qua leeftijd zou je het een "middelmaat"
kunnen noemen. Met haar ruim 450 jaar is het niet echt een jonge stad, maar het
heeft bij lange na niet de historie die steden als Utrecht, Amersfoort of het
nabijgelegen Rhenen hebben. Zoals de plaatsnaam al doet vermoeden is Veenendaal
ooit als een soort veenkolonie ontstaan. Naast vervening werd er ook wol verwerkt.
Hieruit ontstond later de textielindustrie, dit werd de voornaamste vorm van bedrijvigheid.
Daarnaast werd Veenendaal ook bekend om haar tabaksindustrie, en dan met name
de fabricage van sigaren. Bekende merken die hier werden gemaakt waren Ritmeester
en Panther. Vanaf de jaren zeventig een forenzenplaats. De industrie, die toen
al grotendeels was verdwenen, maakte nu plaats voor nieuwe woonwijken. Deze ontwikkelingen
zorgden er mede voor dat Veenendaal weer op het spoornet werd aangesloten.
De
in 1981 heropende "Veenendaallijn" maakte oorspronkelijk deel uit van
de roemruchte spoorlijn Amersfoort-Kesteren, welke in opdracht van de Nederlandse
staat en in 1886 door de H.IJ.S.M. in gebruik werd genomen. Hierdoor had deze
maatschappij een eigen internationale spoorverbinding naar Duitsland, vanuit Amsterdam,
via Amersfoort, Kesteren en Nijmegen. Het was dus een belangrijke verbinding,
maar verloor aan belang toen de verschillende spoorwegmaatschappijen waren samengevoegd
tot NS. Toen tijdens de Tweede Wereldoorlog de spoorbrug over de Rijn bij Rhenen
werd opgeblazen was dit meteen het einde voor deze doorgaande route. Station Veenendaal
was toen al gesloten. Maar doordat Veenendaal in de jaren zeventig een snelgroeiende
forenzenplaats werd, werd besloten het station toch weer nieuw leven in te blazen.
Het spoor werd echter niet meer tot Amersfoort herbouwd, maar kreeg een aansluiting
op de spoorlijn Utrecht - Arnhem. Zoals al aangegeven. Zoals al aangegeven kwam
de Veenendaallijn er niet bepaald zonder de nodige tegenwerking. Zo was de NS
aanvankelijk helemaal niet van plan de spoorlijn te herleggen, maar liet zich
overhalen door de verwachte groeiprognose van Veenendaal. Een felle tegenstander
van de lijn bleek de toenmalige burgemeester van Amerongen, die vreesde voor het
voortbestaan van de Utrechtse Heuvelrug. Zo'n spoorlijn zou immers alleen maar
meer mensen naar Veenendaal lokken, met alle gevolgen voor de omgeving van dien…
Ondanks
alle bezwaren werd op 31 mei 1981 de vernieuwde spoorlijn in gebruik genomen.
Veenendaal kreeg hierbij twee stations, waarbij dat tweede station de gloednieuwe
halte Veenendaal West werd. Het al bestaande station ging vanaf dat moment Veenendaal
Cenrum heten. Het oude stationsgebouw maakte de reactivering niet meer mee. Zij
paste niet in de plannen en werd al in 1975 gesloopt. Ervoor in de plaats kwam
een vier bouwlagen telend kantoorpand, waarin een minimale stationaccommodatie
was ondergebracht. Feitelijk was het dus een soort combi-station, zij het dat
de stationsfaciliteiten erg minimaal waren. Tegenwoordig is Veenendaal Centrum
een onbemande halte. Het loket werd in 2004 opgeheven. In de jaren die volgden
zijn er diverse horecazaken in geweest. Geen van allen hield het lang vol... |
 Boven:
Het tweede en huidige stationsgebouw, met op de voorgrond het "Monument voor
de Gevallenen". Het stationsgebouw kwam in 1981 gereed en is een ontwerp
van architect C. Douma. Hoewel, stationsgebouw? Feitelijk was het een vier bouwlagen
tellend kantoorgebouw, waarin ook een loket en een wachtruimte waren ondergebracht.
De verwachting was namelijk (terecht) dat er slechts een zeer minimaal gebouw
voor de stationsvoorzieningen nodig zou zijn. het werd in wezen een combi-station,
zoals eerder gebouwd in Steenwijk en Heemskerk. Helaas is het Veenendaalse exemplaar
niet veel meer dan een typisch jaren tachtig kantoorgebouw, met daarin een open
doorgang naar het perron. Reizigers moeten er maar van uitgaan dat dit toch echt
de toegang van het station is, er hangt immers een NS-logo boven. En dat terwijl
de ingang van het kantoorgedeelte met een forse luifel wordt gemarkeerd. Verschil
moet er zijn. Het monument is een indrukwekkende beeldengroep voor de Veenendalers
die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Het werd in 1951 gemaakt door
J. Gosman, die in die tijd diverse oorlogsmonumenten vervaardigde. Dit monument
heeft altijd al op deze plek gestaan, het heeft dus nog het oude stationsgebouw
meegemaakt...
.
| | |
| | | | Onder
(beide foto's): De geschiedenis van het spoor in Veenendaal gaat uiteraard veel
verder terug dan 1981. 95 jaar eerder werd de spoorlijn Amersfoort - Kesteren
in gebruik genomen en had Veenendaal al een station. Het stationsgebouw werd gebouwd
naar een ontwerp van M.A. van Wadenooyen. Het had sterke verwantschap met het
stationsgebouw van het naburige Rhenen, maar dan zonder trapgevels. Een ander
groot verschil was het eindgebouw aan de korte vleugel, met daarnaast een vrijstaand
bijgebouwtje. De vleugel aan de rechterkant was wat langer, maar ze moest het
zonder eindgebouw of kopgevel doen. Op de foto rechts vertrekt een reizigerstrein
richting Rhenen. Beide afbeeldingen zijn rond 1940 gemaakt, enkele jaren later
werd vanwege de spoorwegstaking van 1944/45 de treindienst gestaakt. Het station
werd gesloten voor reizigersvervoer. Het goederenvevoer keerde wel terug, en hield
het nog tot 1972 uit. Het stationsgebouw raakte daarna in verval en werd in 1975
gesloopt. Ironisch genoeg waren de voorbereidende werkzaamheden voor heractivering
van het Veememdaalse spoor al volop gaande. Het stationsgebouw scheen niet in
de plannen te passen...
.
| | | | | | | Onder:
De oorspronkelijke spoorlijn Amersfoort -Kesteren kruisde bij het gehucht De Haar
de lijn Utrecht - Arnhem, middels een viaduct. De latere Veenendaallijn werd niet
meer naar Amersfoort doorgetrokken, maar kreeg een aansluiting op de spoorlijn
naar Utrecht. Het spoor richting de Domstad kreeg hierbij een fly-over. Die laatste
is op de achtergrond te zien. Op de voorgrond de oude spoorbrug van de spoorlijn
naar Amersfoort, die op dat moment (1981) werd gesloopt.
.
| | | | | Onder:
Tegenwoordig is het stationsgebouw niet veel meer dan een open, overdekte doorgang
naar het eerste perron. Ooit was er een plaatskaartenkantoor annex wachtruimte,
die was voorzien van opvallende, felgele stoeltjes. Helaas zijn van deze ruimte
nauwelijks tot geen afbeeldingen te vinden. Het loket hield het overigens tot
2004 uit.
.
| Onder:
In de overdekte doorgang hangt een herinneringsplaquette. Deze werd bij opening
van het station onthuld door de toenmalige verkeers-minister Tuijnman. Hiermee
kwam een einde aan een vrij turbulente periode, die tien jaar heeft geduurd. Al
in 1971 drong de gemeente Veenendaal aan op reactivering het spoor. Pas in 1976
werd definitief met de werkzaamheden gestart...
.
| | | | | Onder:
De halte Veenendaal Centrum heeft twee perrons, waarbij men het tweede perron
via de naastgelegen overweg kan bereiken. Beide perrons zijn voorzien van een
circa 45 meter lange en 5 meter brede luifel. Dat lijkt bescheiden, maar in de
praktijk valt dit best wel mee. Oorspronkelijk hadden beide luifels een roodbruine
kleur, geheel volgens de toen geldende trend. Ergens in de jaren negentig werd
de schuine beplating wit geschilderd. Tegenwoordig hebben ze een nogal saai ogende
grijsblauwe kleur.
.
| Onder:
Ondanks haar nog betrekkelijk korte bestaan heeft de Veenendaallijn al een verscheidenheid
aan elektrisch materiaal gekend. Bekend zijn uiteraard Mat '64, de oer-Sprinter
en het huidige SLT-materieel. Ook reed hier dubbeldeks-materieel en in de beginjaren
zag men zelfs nog treinstellen van het type Mat '46 (de "Muizenneuzen")
zien. Maar de lijn was lange tijd vooral het domein van de Hondekop-tweetjes,
zoals op de afbeelding is te zien. Het treinstel staat op spoor 1 gereed voor
vertrek naar Utrecht.
.
Bron:
(niet bekend)
| | | | |
versie: 18-11-2023 |
