In 2013 is het 150 jaar geleden dat het eerste deel van de Centraalspoorweg (de spoorlijn Utrecht-Kampen, via Amersfoort en Zwolle) in gebruik werd genomen. Op 20 augustus 1863 kwam het gedeelte tussen Utrecht en Hattemerbroek gereed, waarbij ook Putten al meteen een eigen station kreeg. Al zal lang niet iedereen hier gelukkig mee geweest zijn. Om te beginnen ligt het station opvallend ver van de dorpskern, ruim anderhalve kilometer. Het verhaal hierbij gaat dat de door de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-maatschappij (NCS) ingehuurde aannemer zo goedkoop mogelijk wilde werken en dus ook niet te veel aan grondaankopen uit wou geven. De eigenaar van een landgoed in de buurt van Putten was bereid de benodigde grond voor de spoorlijn af te staan, maar als tegenprestatie diende het station wel in de directe omgeving van zijn landhuis te worden gebouwd. Dat dit nadelig voor het dorp uit zou pakken werd kennelijk op de koop toegenomen. Daarnaast moest er kennelijk ook op het stationsgebouw worden beknibbeld. Want ondanks het feit dat Putten in die tijd ongeveer 4000 inwoners telde moest de plaats het doen met het op één na kleinste type stationsgebouw van de NCS. Het gebouwtje was een standaardgebouw van het type 3e klasse, hetzelfde type dat bijvoorbeeld ook in Nunspeet -dat toen trouwens zo'n 2000 inwoners minder (!) had- werd gebouwd.
Het wekt dan ook geen verbazing dat het gebouw al snel te klein werd. Al na dertien jaar werd het gebouw uitgebreid met zijvleugels. In de daaropvolgende jaren werd het gebouw nog een paar keer verbouwd, maar het bleef uiteindelijk toch behelpen. Kennelijk wenste NCS niet al te veel geld voor het station uit te willen trekken…
Pas aan het einde van de jaren twintig, de NCS is dan al jaren tevoren overgenomen door de Staatsspoorwegen, komt hier verandering in. Niet alleen de doelmatigheid van het gebouw liet al jaren te wensen over, inmiddels was ook de bouwkundige staat flink achteruit gegaan.
In 1929 begon de bouw van een nieuw stationsgebouw, dat een jaar later haar deuren opende. Het nieuwe gebouw was een ontwerp van H.G.J. Schelling en was het derde stationsgebouw van de hand van deze architect dat gereed kwam. Na de wat strenge kubistische stationsgebouwen van Naarden-Bussum en Sittard kreeg dit gebouw een wat meer landelijke uitstraling. Dit betekende trouwens niet dat de expressionistische stijl van Schelling helemaal overboord werd gegooid. De platte daken zijn hier helemaal verdwenen, opvallend hoge schilddaken domineren het gebouw. Van uitsluitend rechte en strakke lijnen was eveneens geen sprake meer. Dat begint al direct bij de ingang van het stationsgebouw, welke hier een opvallende halfronde deur is. Die ingang bevindt zich trouwens niet in de voorgevel, maar in de zijkant van het centrale deel van het gebouw. Die zijdelingse positie werd (vermoed ik) vooral bepaald door de ligging van de Stationsstraat. Deze weg ligt als een doorgaande weg naast het station waarbij deze het spoor onder een enigszins schuine hoek kruist. De ingang is hierdoor duidelijk vanaf deze weg te zien, terwijl de feitelijke voorgevel aan een doodlopend pleintje ligt. Ook de oorspronkelijke indeling van het gebouw was hier helemaal op toegespitst. In de rechtervleugel (het gedeelte tussen de Stationsstraat en de ingang) waren de wachtruimten te vinden. In de linkervleugel waren de bagage- en goederenafdeling terwijl in het centrale deel een halletje met het lokettenfront en dienstruimten waren. Vanuit het wat lagere gedeelte aan de perronzijde van het gebouw werden vroeger de seinen en wissels bediend. Opmerkelijk: voor de bediening van de overweg moest men even naar buiten…
Er is inmiddels heel veel veranderd. De beveiliging is allang gemoderniseerd en ook de overweg wordt al sinds enige decennia niet meer met de hand bediend. Enkele jaren geleden werd het emplacement flink vereenvoudigd, waarbij de in onbruik geraakte goederensporen zijn opgebroken. De loketfunctie werd al ergens halverwege de jaren negentig opgeheven en op een enkele wachtruimte na heeft het gebouw geen stationsfunctie meer. Nadat het stationsgebouw haar oorspronkelijke functie verloor werd het verhuurd aan een uitzendorganisatie, dat er tot 2009 heeft gezeten. Hierna heeft het gebouw een tijdje leeggestaan, maar sinds 2011 is het voormalige stationsgebouw weer volop in gebruik. Er zitten nu een antiek / curiosawinkeltje en een koffiehuis in. Nog altijd is helemaal aan het einde van de rechtervleugel een kleine wachtruimte, maar deze heeft toch echt wel betere tijden gekend…

Boven: Het huidige stationsgebouw van Putten is het tweede exemplaar en werd in december 1930 in gebruik genomen. Na de kubistische stationsgebouwen van Sittard en Naarden-Bussum gaf architect H.G.J. Schelling dit gebouw een wat meer landelijke uitstraling. De halfronde deur trekt onmiddellijk de aandacht, het was dan ook de ingang van het stationsgebouw.

Boven en onder: Het eerste stationsgebouwtje (boven) was een onwaarschijnlijk klein gebouwtje, naast de gebruikelijke faciliteiten zat er ook nog een dienstwoning in voor de stationschef. Waarom NCS zo'n klein gebouwtje in Putten, dat destijds zo'n vierduizend inwoners telde, is een raadsel. Er werden trouwens drie van dergelijke gebouwtjes opgetrokken, naast Putten stonden ze ook in Nunspeet en in Hattemerbroek (beide plaatsen waren overigens in die tijd véél kleiner dan Putten) en het was het op één na kleinste type stationsgebouwtje van deze maatschappij. Al na 13 jaar werden de gebouwtjes uitgebreid, alledrie tegelijk en ook op ongeveer dezelfde manier (onder). Het kenmerkende hoge vierkante deel was hierna zo'n beetje het enige wat nog aan het oorspronkelijke gebouwtje herinnerde. De drie stationsgebouwen zijn inmiddels gesloopt, het voormalige stationsgebouw van Hattemerbroek was tot ongeveer 1970 als laatste overgebleven.

Onder: De karakteristieke ingang van het stationsgebouw. Enkele jaren geleden werd de deur weer in de oorspronkelijke staat hersteld. Of die okergele kleur ook authentiek is weet ik niet. Het staat in ieder geval wel...

Onder: In het voormalige stationsgebouw is nog één wachtruimte dat nog altijd in gebruik is. Een erg aantrekkelijke ruimte is het echter allerminst, er bestaan tegenwoordig isoleercellen die -vergeleken hiermee- er een stuk beter uitzien...

Onder: Een wat oudere foto van het station, genomen in september 2006. Prominent in beeld is de voetgangersbrug, welke in 1972 werd geplaatst. Ten tijde van deze foto was het viaduct aan een verfbeurtje toe, hetgeen uiteindelijk in 2009 werd uitgevoerd. De brug kreeg hierbij een aanzienlijk lichtere kleur. Helemaal aan de linkerkant van de foto is een (toen nog nieuwe) digitale treinaanwijzer te zien, die onder andere op dit station werd uitgetest voordat ze landelijk werden ingevoerd. Het einde van de proef betekende ook meteen het einde van de digitale treinaanwijzers op de perrons van dit station. Alleen een enkele display bij de toegang naar het eerste perron en de bekende gele vertrektijdenborden geven actuele vertrektijden aan. Overigens heeft dit station, afgezien van de genoemde proef, nooit CTA-bakken gehad.

Onder: Rond 2007 werd het grootste deel van het emplacement opgeruimd, op de twee doorgaande sporen (uiteraard) en twee inhaalsporen aan de Ermelose kant van het station na. Alle goederensporen zijn verdwenen en ook Benegas, dat vroeger een eigen spooraansluiting had, is inmiddels "spoorloos". Op deze foto is een klein gedeelte van die genoemde inhaalsporen te zien. De aftakking met direct daarvoor een stootblok was vroeger een kopspoor dat tot achter het tweede perron doorliep. Rechts op de foto staat een voormalige dienstwoning.

Onder: De perrongevel, met rechts de vroegere goederenvleugel. Aan de linkerkant het naar voren uitstrekkende gedeelte, waarin vroeger post T was. Inmiddels is in dit gedeelte van het stationsgebouw een koffiehuis gevestigd.