ZAANDIJK
ZAANSE SCHANS
(tot 11 december 2016: KOOG-ZAANDIJK)
| Afkorting: | Zzs (was:Kzd) | |
| Maatschappij: | Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) | |
| Architect: | H.G.J. Schelling | |
| Bouwjaar: | 1930 | |
| Gesloopt: | 1976 (stationsgebouw) | |
| Baanvak: | Zaandam-Uitgeest | |
| Midden
in de Zaanstreek, niet ver de wereldberoemde Zaanse Schans, staat
een station dat bijna opvalt door onopvallendheid. Het huidige station
Zaandijk Zaanse Schans is inmiddels ruim 85 jaar oud en is daarmee
het oudste nog bestaande "stationsgebouw" aan de Zaanlijn
dat nog in functie is. De gemiddelde forens zal er niet zoveel oog
voor hebben als hij of zij hier op de trein wacht. De gemiddelde toerist
evenmin… Dit station staat vlakbij de vroegere grens van de toenmalige gemeenten Koog aan de Zaan en Zaandijk, op het grondgebied van eersgenoemde voormalige gemeente. Oorspronkelijk was het een van de vier 3e klasse waterstaatstations langs de Zaanlijn (de spoorlijn Amsterdam-Uitgeest) en werd in 1869 onder de naam Koog-Zaandijk geopend. Zoals wel vaker gebeurde, als twee dorpen een gezamenlijk station krijgen, was er gesteggel over de locatie van het nieuw te bouwen station. Koog aan de Zaan had al plannen voor een nieuwe stationslaan, waar als afsluiting ervan een station moest komen. Zaandijk zag het station liever wat noordelijker verrijzen, bij het toenmalige Guispad (de huidige Guisweg), destijds de gemeentegrens. Waar iedereen het kennelijk wel over eens was, was dat het station op het grondgebied van Koog aan de Zaan werd gebouwd. Uiteindelijk werd gekozen voor een middenweg, namelijk tussen de twee gewenste locaties in. Aan het einde van de jaren twintig ondergingen zowel het station als de directe omgeving ervan een ware metamorfose. Directe aanleidingen hiervoor waren de elektrificatie van de Zaanlijn en de aanleg van een nieuwe provinciale weg tussen Limmen en de Hemweg, waarbij deze in de Zaanstreek grotendeels pal naast het spoor werd aangelegd. Het oude stationsgebouw stond hierbij kennelijk wat in de weg en werd gesloopt. Er kwam een nieuw station, dat iets zuidelijker kwam te liggen. Inderdaad, tegenover de door Koog aan de Zaan zo gewenste Stationsstraat. Het bestond uit een eilandperron met daarop twee gebouwtjes onder een overkapping en langs de nieuwe provinciale weg een stationsgebouw. De architect van het station was H.G.J. Schelling. Het stationsgebouw deed, qua bouwstijl wel wat denken aan dat van station Putten, dat trouwens ook een ontwerp van Schelling is en ongeveer gelijktijdig werd gebouwd. Het stationsgebouw was modern van vorm, maar had onmiskenbaar de klassieke opzet (hoger middendeel en lagere zijvleugels). Die zijvleugels waren verschillend van lengte. De linkervleugel was wat langer en was bedoeld voor het goederenvervoer, in de kortere rechtervleugel waren vooral dienstruimten. Het middendeel stak wat naar voren uit. De grotere hoogte van dit deel werd bereikt doordat het dak hier wat hoger was. Aan de voorzijde en langs de zijkanten van het vooruitstekende deel lag ook de dakvoet wat hoger. De voorgevel was symmetrisch van vorm en bestond voornamelijk uit hoge en smalle verticale vensters. Aan de uiteinden waren de deuren, aan beide zijden één. De linkerdeur was de ingang, de rechter de uitgang. Op het eilandperron staan twee perrongebouwtjes, verbonden door een perronoverkapping. Die overkapping heeft een lichte V-vorm en is tevens het dak van de perrongebouwen. Die gebouwen zijn erg eenvoudig van constructie. Ze bestaan voornamelijk uit houten skeletten, waarbij de wanden opgevuld zijn met baksteen. Dit principe zou Schelling ook toe gaan passen bij de stationsgebouwen van Boskoop en Waddinxveen,, zij het dat bij die gebouwen stalen skeletten de basis vormen. Halverwege de jaren zeventig ondergingen het station en de omgeving wederom grote veranderingen. De provinciale weg moest worden verbreed en wederom stond het stationsgebouw in de weg. In 1976 werd het dan ook gesloopt en dit keer kwam er geen nieuw exemplaar voor in de plaats. Dat was ook niet meer nodig, het loket en de dienstruimten werden nu ondergebracht in de perrongebouwen en doordat het goederenvervoer per spoor ook al flink was afgenomen was een goederenloods niet meer nodig. Voor de reizigers kwamen er wel wat kleine verbeteringen. Voortaan hoefden ze niet meer die drukke verkeersweg over te steken, want tegelijkertijd werd het perrontunneltje verbouwd tot voetgangerstunnel. Die tunnel werd ook doorgetrokken naar de achterzijde van het station. De beschutting op het perron werd verbeterd doordat langs de randen extra beplating werd aangebracht. Wel werd de overkapping wat ingekort. Qua uitstraling degradeerde station Koog-Zaandijk helaas tot een wat anonieme halte langs een drukke spoorlijn en dito verkeersweg. Ook op dit station is het loket allang verdwenen, hier gebeurde dit in 2005. Het voormalige plaatskaartenkantoor werd verbouwd tot kiosk, later werd het een broodjeszaak. Tot enkele jaren geleden maakte het station een nogal verpauperde indruk. In de beplating rondom de perronoverkapping zaten gaten en ook de perrongebouwtjes zagen er verwaarloosd uit. Om nog maar te zwijgen over de toegangen naar de Kogertunnel, zoals de tunnel onder het station genoemd wordt. Maar onlangs werd het station flink opgeknapt, waarbij alle panelen langs de dakrand werden vervangen. Ook kreeg het houtwerk een vers verflaagje. Wanneer dit is gebeurd weet ik niet precies, maar in ieder geval tussen 2008 en 2012. In 2013 werd het zuidelijke perrongebouw voor een groot deel gesloopt, om zo -onder andere- een lift te kunnen installeren. Ook werd de wachtruimte verbeterd en kreeg de Kogertunnel betere verlichting. De perronoverkapping werd na de werkzaamheden weer herbouwd. Met ingang van de nieuwe dienstregeling 2017 werd de naam van het station gewijzigd in Zaandijk Zaanse Schans. |
 |
|
|
|
|
 |
|
|
(ansichtkaart)
|
|
|
|
 |
|
|
(ansichtkaart)
|
 |
 |
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
versie: 29-05-2013 (bijgewerkt:
17-01-2017)