In de jaren tachtig van de negentiende eeuw ontstond in Twente en de Achterhoek een netwerk van lokaalspoorwegen, veelal aangelegd door de GOLS. Ook nu was de textielindustrie de belangrijkste reden voor de aanleg van zo'n lokale spoorweg, nu konden ook de fabrieken in de kleinere plaatsen een spooraansluiting krijgen. Maar nadat in 1885 het GOLS-net was voltooid bleek dat ook deze nog enige aanvullingen behoefde. Eén van die aanvullende lokale spoorlijnen werd die tussen Enschede en Oldenzaal. Hiervoor werd een nieuwe spoorwegmaatschappij, de Lokaalspoorwegmaatschappij Enschede-Oldenzaal (afgekort: EO) opgericht. Opnieuw had H.P. Gelderman een belangrijk aandeel in de totstandkoming ervan, al was de grote man achter dit project ditmaal de Enschedese textielfabrikant H.J. van Heek. De spoorlijn begon bij het al bestaande station Enschede Noord en ging via Lonneker naar Oldenzaal. Daar sloot de lokale spoorlijn aan op het emplacement van de spprwegmaatschappij Almelo-Salzbergen (AS). Dit betekende trouwens niet dat ook van hetzelfde station gebruik mocht worden gemaakt, integendeel zelfs. Het spoor tussen Almelo en Salzbergen werd namelijk al sinds jaar en dag door Staatsspoor geëxploiteerd. Op de lokale spoorlijnen in deze regio was dit uitbesteed aan aartsrivaal HIJSM. Dit betekende dan ook dat in Oldenzaal een apart station voor de lokaalspoorlijn moest worden gebouwd, net als in Enschede, Hengelo, Winterswijk, enzovoort...
Dat Oldenzaalse lokaalspoorstation vond aanvankelijk een plekje aan de achterzijde van het AS-stationsemplacement. Beide stations werden zelfs met een voetgangersbrug met elkaar verbonden. Het stationsgebouw was een wat vereenvoudigde versie van het standaard GOLS-gebouw. Het verschil zat vooral in het dak, dat was bij dit gebouw met slechts één kleur pannen gedekt. Het station heeft alles bij elkaar amper dertien jaar dienstgedaan. Al in 1903 werd het station een kleine 200 meter in zuidwestelijke richting verplaatst, nabij de overweg in de Spoorstraat. Die heette overigens toen nog Enschedesestraat. De reden van deze verplaatsing was de aanleg van een tramlijn tussen Oldenzaal en het Duitse Gronau. Deze kreeg haar eindpunt bij het nieuwe station, zodat deze zowel trein- als tramstation werd. Dit was ongetwijfeld één van de allereerste voorbeelden van een station waarin meerdere vormen van railvervoer samenkomen! Het nieuwe stationsgebouw was vrij klein en bestond uit slechts één bouwlaag. Het meest opvallend was het dak, een relatief hoog schilddak met aan de korte zijden een verticaal schot. Een dakvorm dat nog wel eens op een boerderij is aan te treffen. Ook was de ingang \zeer duidelijk gemarkeerd door middel van een halfrond venster, iets wat de HIJSM in die tijd veelvuldig toepaste bij haar stationsgebouwen. De bouwstijl deed erg denken aan het werk van architect D.A.N. Margadant, destijds de vaste architect bij HIJSM. Of hij ook daadwerkelijk voor dit gebouw heeft getekend is niet bekend…
In 1903 kreeg Oldenzaal trouwens nóg een nieuw station, ditmaal een tramstation. Het werd het eindpunt voor de nieuwe tramlijn naar Denekamp. Opmerkelijk genoeg werd die nieuwe tramlijn door dezelfde maatschappij gebouwd die ook de lijn naar Gronau had aangelegd. Toch kregen de beide lijnen een eigen eindstation, die nota bene ook nog eens met een voetgangersbrug met elkaar werden verbonden. De reden voor die twee aparte stations had nu eens niet met concurrerende belangen te maken, de HIJSM was inmiddels exploitant van alle lijnen in en om Oldenzaal. Een kruising met het hoofdspoor bleek simpelweg te duur te zijn. Overigens hadden de beide tramlijnen een aansluiting op dat spoor.
Aan het begin van de twintigste eeuw was het railnetwerk in Oldenzaal voltooid en had het tevens haar grootste omvang bereikt. Er waren twee spoorwegstations, waarvan er één tevens tramstation was. En er was natuurlijk dat tweede tramstation. Als grensstation vervulde Oldenzaal een belangrijke functie, zowel voor het reizigers- als voor het goederenvervoer. Ook de lokaalspoorweg en de twee tramlijnen deden het aanvankelijk erg goed. Dat veranderde echter in de jaren dertig, mede door de zware economische crisis in die tijd. Ook de opkomst van de bus was een belangrijke factor. Als eerste werd in 1934 het reizigersvervoer op de spoorlijn naar Enschede opgeheven. Drie jaar later viel het doek voor de beide tramlijnen. Ongeveer in diezelfde tijd werd het spoor tussen Lonneker en Oldenzaal opgebroken, waarbij in laatstgenoemde plaats een deel bleef liggen ten behoeve van het goederenvervoer. De twee voormalige stationsgebouwtjes bleven vooralsnog bestaan. Het vroegere lokaalspoorstation heeft tot ver in de jaren zeventig dienstgedaan als busremise, maar is inmiddels allang gesloopt. De meeste overblijfselen van het lokaalspoor werden in ieder geval rond 1990 opgeruimd, nadat ook aan het goederenvervoer een einde was gekomen. De tramsporen zijn al veel langer geleden opgeruimd, vermoedelijk werd tijdens de Tweede Wereldoorlog de rails naar Duitsland afgevoerd. Wat wel bewaard bleef is het voormalige haltegebouwtje aan de tramlijn naar Denekamp. Het gebied ten zuiden van het station wordt momentheel herontwikkeld, in de nabije toekomst zal hier een nieuwe woonwijk worden gebouwd. Het lokaalspoorverleden is hierdoor -helaas- bijna helemaal uitgewist…

Boven: (3) Het tweede stationsgebouw van station Oldenzaal EO, zoals het officieel heette. Het werd in 1903 in gebruik genomen, toen het station ruim 150 meter naar het westen werd verschoven. Het gebouw had aan de voorzijde een topgeveltje en een opvallende halfronde vensterpartij, waardoor de ingang duidelijk herkenbaar was. De afbeelding toont het gebouw in de nadagen van haar bestaan. Wanneer het is gesloopt weet ik niet, wellicht gebeurde dit ergens in de tweede helft van de jaren tachtig...

Onder: Een kaartje van de omgeving van Oldenzaal, met daarop de spoorlijn Almelo-Salzbergen (A), de lokaalspoorweg naar Enschede Noord (B) en de tramlijnen naar Denekamp (C) en Gronau (D). Het station (1) staat opvallend ver van de binnenstad, ongeveer 700 meter. Dat had wellicht te maken met het heuvelachtige gebied waarin Oldenzaal ligt. Ten western van het station ligt het spoor aanzienlijk hoger dan de directe omgeving, terwijl even ten oosten daarvan het spoor juist in een ingraving ligt. Let op: Wanneer bij één van de overige bijschriften een vetgedrukt cijfer tussen haakjes staat, dan correspondeert deze met de cijfers op dit plattegrondje...
.

Onder: Een heel interessante overzichtsfoto. Op de voorgrond is de spoorwegovergang in de Spoorstraat te zien, die trouwens toen nog Enschedesestraat heette en aanzienlijk smaller was dan de huidige weg. Het station had een dubbele functie, het was ook het tramstation. Die tram had haar eigen perron, die op deze foto trouwens nauwelijks te zien is. Wel duidelijk zichtbaar zijn op de achtergrond het postgebouw en één van de voetgangersbruggen. Helemaal aan de rechterkant is nog net een klein stukje van het AS-station (1) te zien…
.

Onder: Dit is ongeveer dezelfde plek als de afbeelding hiernaast, maar dan vanaf de andere kant van de Spoorstraat en ongeveer ter hoogte van het beeldje "het Boeskoolmenneke" (de afbeelding helemaal boven aan deze pagina). Van zowel het vroegere station als de sporen is niets meer terug te vinden. Nadat in 1990 een einde kwam aan het goederenvervoer werd vrij kort daarna nagenoeg alle rails verwijderd. Na de opbraak bleef het terrein nog jarenlang ongebruikt liggen, hierdoor bleef het spoorverleden nog enigszins herkenbaar. Enige jaren geleden werd de omgeving echter volledig omgeploegd, in de toekomst zal hier een nieuwe woonwijk verrijzen...
.

Onder: Het eerste EO-station (2) stond even ten zuiden van het al langer bestaande AS-station en werd in 1890 geopend. Het stationsgebouw is van een bekend type; hetzelfde soort dat eerder ook door de GOLS werd gebouwd. Ook station Enschede Noord had een dergelijk gebouw, het enige verschil was de lengte van de goederenloods, die was bij het Oldenzaalse gebouw wat langer. Nadat in 1903 het nieuwe station in gebruik werd genomen bleef het (toen nog niet zo) oude stationsgebouw nog jarenlang in gebruik als dienstgebouw. In 1963 werd het uiteindelijk gesloopt. Op de plek waar het heeft gestaan is nu een hoge geluidswal…
.

Onder: Dit houten gebouwtje is het voormalige haltegebouw van de tramlijn Oldenzaal-Denekamp (4). Het is niet het enige overblijfsel van deze tramlijn, ook het voormalige stationsgebouwtje van Denekamp (zie deze pagina) is bewaard gebleven. Ook is er nog een klein stukje spoor, bij de aansluiting op de spoorlijn naar Bad Bentheim, blijven liggen. Het gebouwtje staat trouwens niet meer op de oorspronkelijke plek, ten behoeve van de verbouwing van het Stationsplein werd het in 2013 een meter of tien verplaatst. Tegenwoordig is het een personeelsverblijf voor buschauffeurs…
.

Onder: Bij de Enschedesestraat, vlakbij de rotonde, ligt het allerlaatste stukje lokaalspoor (6). Het is de vroegere aftakking naar de Geldermanfabriek (5), dat een eigen spooraansluiting had. Waarom juist dit stukje spoor bleef liggen is mij niet bekend…
.

Onder: Niet ver van het spoorrestant staat nóg een herinnering aan het lokaalspoor. Deze ietwat vervallen loods (7) stond letterlijk aan het spoor, deze lag aan de linkerkant. Tegenwoordig staat het in een klein parkje, aan de rand van een bedrijventerrein…
.