[ Home ] [ Terug naar periode 1945-1965 ] [ Vorige station ] [ Volgende station ]
  

 

KERKRADE CENTRUM

Afkorting:Krd
Maatschappij:Nederlandsche Spoorwegen (NS)
Type:Standaardtype Vierlingsbeek
Architect:W.B. Kloos
Bouwjaar: 1960
Gesloopt1997
Baanvak: Landgraaf-Simpelveld
  
  
De gemeente Kerkrade telt tegenwoordig vier stations. Dat zijn er opmerkelijk veel, gezien de grootte van de gemeente. Ze heeft namelijk een oppervlakte van slechts 22 vierkante kilometer, oftewel; de grootste lengte en breedte zijn ruwweg 6 bij 5 kilometer. Dit betekent dat de vier stations relatief dicht bij elkaar staan. Drie van die vier stations (Eygelshoven, Chevremont en Kerkrade Centrum) liggen aan het gedeelte van de roemruchte "Miljoenenlijn" dat nog dagelijks wordt gebruikt. Het vierde station (Eygelshoven Markt) staat aan de spoorlijn Heerlen-Herzogenrath. De oplettende lezer had wellicht al opgemerkt dat Kerkrade Centrum het enige station is dat de gemeentenaam "Kerkrade" draagt. Dat is in het verleden trouwens wel anders geweest. zo was er tot 1988 een station Kerkrade West, bij velen beter bekend onder de oude naam Spekholzerheide. En dan was er nog het allang verdwenen station Kerkrade-Rolduc (Haanrade), gedurende lange tijd het enige Kerkraadse station. Kerkrade Centrum is gelegen op een hoogte van circa 149 meter boven NAP, waarmee het op dit moment het hoogst gelegen reguliere station van ons land is. Daarmee is het trouwens niet het hoogst gelegen station dat ooit in ons land heeft gestaan. Die eer komt toe aan de allang verdwenen halte Bocholtz, tussen Simpelveld en de grens met Duitsland. Deze bevond zich op een hoogte van 171 meter boven NAP. Ook de stations Simpelveld en Kerkeade West waren hoger gelegen.
De totstandkoming van het spoor in Kerkrade is een verhaal op zich. Zoals wellicht bekend is Kerkrade de bakermat van de Nederlandse mijnbouw geweest, een bedrijfstak die meer dan een halve eeuw lang het aangezicht én leven in een groot deel van Zuid-Limburg heeft bepaald. Het begon allemaal in de omgeving van de abdij van Rolduc, daar werd al vanaf de twaalfde eeuw steenkolen gewonnen. Die "abdijmijn" groeide uiteindelijk uit tot de Domaniale Mijn, de allereerste echte steenkolenmijn van ons land. Toen aan het begin van de jaren vijftig van de negentiende eeuw de eerste spoorlijn van Limburg -die tussen Maastricht en het Duitse Aken- in aanleg was werd eveneens gesproken over een aparte spoorlijn naar de Domaniale Mijn, bedoeld voor het vervoer van steenkolen. Maar de maatschappij die de spoorlijn naar Aken ging aanleggen zag hier niets in. Opmerkelijk, want diezelfde maatschappij had om de aanleg te kunnen bekostigen het beheer van de Domaniale Mijn overgenomen! Om een lang verhaal kort te maken; het zou nog heel lang duren voordat dat "kolenspoor" een feit was. Datzelfde gold min of meer ook voor het eerste station van Kerkrade; die kwam pas in 1896, toen de spoorlijn tussen Sittard en Herzogenrath in gebruik werd genomen. Dit station droeg de nogal misleidende naam Kerkrade-Rolduc, dit omdat het station op grote afstand van zowel Kerkrade als de abdij van Rolduc stond. Bovendien moest om de dorpskern te kunnen bereiken een flink stuk worden geklommen. Toch zou dit gedurende lange tijd het enige station van Kerkrade zijn…
In 1924 nam de toenmalige regering het besluit tot aanleg van een nieuwe spoorlijn tussen Heerlen en Simpelveld. Hierbij werd tevens bepaald dat in Kerkrade een station diende te worden gebouwd. de aanleg van de circa twaalf kilometer lange spoorweg werd een langdurige en kostbare aangelegenheid. Toen de spoorlijn in 1934 eindelijk gereedkwam had deze zo'n veertien miljoen gulden gekost, oftewel: ruim één miljoen per kilometer. Voor die tijd was dat een gigantisch bedrag. Maar de allergrootste teleurstelling moest nog komen; de spoorlijn zou alleen als goederenspoorlijn worden gebruikt! En dat terwijl er zowel in Kerkrade als in Spekholzerheide een volwaardig station, met een door S. van Ravesteyn ontworpen stationsgebouw, was neergezet. Het perron in Kerkrade kreeg zelfs een perronoverkapping. Pas in 1949 zou de Miljoenenlijn dan eindelijk voor reizigersvervoer geopend. Bij deze gelegenheid werd het "nieuwe" station van Kerkrade omgedoopt tot Kerkrade Centrum. Het stationsgebouw was toen al verdwenen, tijdens de Tweede Wereldoorlog was het onherstelbaar beschadigd geraakt. Het duurde vervolgens tot november 1960 tot er een nieuw stationsgebouw in gebruik kon worden genomen. Dit werd een standaardstationsgebouw, ontworpen door ingenieur W.B. Kloos. Het was hetzelfde type gebouw zoals een jaar eerder bij station Doetinchem West (Wijnbergen) gereed was gekomen, maar dan in spiegelbeeld. Ook ontbrak in Kerkrade de brede trap voor het gebouw, dit omdat het station een eilandperron had (en nog altijd heeft). Het was trouwens het laatste stationsgebouw dat bij leven van de architect gereedkwam, hij stierf kort na de opening.
De sluiting van de Limburgse mijnen bracht ook in Kerkrade enorme veranderingen teweeg. De Domaliale Mijn sloot in 1969, evenals de Staatsmijn Wilhelmina. De drie overige mijnen in de omgeving (Willem-Sophia, Laura en Julia) volgden spoedig. De mijnsluitingen hadden een desastreus effect op het vervoer op de Miljoenenlijn, door het wegvallen van het kolenvervoer werd de spoorlijn helemaal van het reizigersvervoer afhankelijk. Voor het gedeelte tussen Heerlen en Kerkrade Centrum zag de toekomst er nog behoorlijk gunstig uit, dit deel van de Miljoenenlijn werd in 1986 zelfs geëlektrificeerd. Het bleek de doodsteek voor het resterende deel van de lijn, twee jaar later werd het gedeelte tussen Kerkrade Centrum en Simpelveld gesloten. Station Kerkrade Centrum werd zodoende een eindpunt…
In de afgelopen decennia is de stationsomgeving enorm veranderd. Zo werd het emplacement aan het begin van de jaren tachtig flink vereenvoudigd, waarbij alleen de twee sporen om het eilandperron overbleven. Het stationsgebouw ging in 1997 tegen de vlakte. De kaartverkoop vond vervolgens nog enige tijd plaats vanuit een port-a-cabin, totdat de kaartautomaat ook hieraan een einde maakte. Op de plek waar voorheen het goederenemplacement was werd museum "Industrion" geopend. Inmiddels is het complex flink uitgebreid en heet het "Continium Discovery Centre". De treindienst tussen Kerkrade en Heerlen wordt sinds december 2016 door Arriva verzorgd.
Boven: Station Kerkrade Centrum, 17 juli 2008. Een historische foto in meerdere opzichten. Op spoor 2 staat een treinstel van het type Plan V gereed voor vertrek naar Heerlen. De treindiensten werden op dat moment verzorgd door Veolia, die dit in december 2006 van de NS had overgenomen. In afwachting van levering van eigen materieel werden toen zes treinstellen van NS gehuurd. Misschien wel nóg opmerkelijker is de aanwezigheid van een Duitse Schienenbus van de Zuid-Limnurgse Stoomtrein Maatschappij. De ZLSM had toen al een eigen perron, maar mocht kennelijk op spoor 1 van het station staan. Dit is inmiddels onmogelijk geworden; dit spoor eindigt tegenwoordig met een stootblok en is niet meer vanuit de richting Spekholzerheide te bereiken. De tijd dat Veolia hier reed is trouwens ook voorbij, sinds december 2016 is dit Arriva...
.
 
 
Onder: Een bijzondere afbeelding van het station, zoals het in 1934 werd opgeleverd. Het stationsgebouw was een ontwerp van architect S. van Ravesteyn en was een iets smallere versie van dat van het nabijgelegen station Spekholzerheide, dat eveneens van de hand van Van Ravesteyn was en gelijktijdig met dit station werd gebouwd. Het stationsgebouw heeft maar kort bestaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging het verloren, mogelijk door een Amerikaans bombardement. Als stationsgebouw is het dus niet of nauwelijks gebruikt; voor zover bekend is er nooit een treinkaartje verkocht. De perronoverkapping hield het wat langer uit; ze werd in 1955 ontmanteld om in Heerenveen weer te worden opgebouwd. Daar heeft ze nog tot de bouw van het huidige station dienstgedaan, rond 1982 ging ze definitief tegen de vlakte...
.
 
 
 
 
Onder (beide afbeeldingen): Het tweede stationsgebouw kwam in het najaar van 1960 gereed en zou er bijna 37 jaar staan, aanzienlijk langer dus dan het eerste exemplaar. Dit stationsgebouw was in feite een spiegelbeeld van dat van het vroegere station Doetinchem West. De brede trap -zoals bij het Achterhoekse gebouw was toegepast- ontbrak hier. Het stationsgebouw stond opvallend ver van het eilandperron, dat is op de foto rechtsonder goed te zien. Dit was vanwege de aanwezigheid van enkele goederensporen, maar nadat die rond 1980 waren opgeruid viel die afstand nog meer op. Ook opvallend; het stationsgebouw stond aan de kant van spoor 2...
.
 
 
Onder: Het huidige "station" bestaat uit een eilandperron, met daar op wat banken, wat beplanting en een wachthokje. Van de twee sporen wordt tegenwoordig alleen spoor 1 voor de reguliere treindienst gebruikt. Dit is tevens het spoor dat eindigt met een stootblok...
.
Onder: De ZLSM heeft een eigen perron, aan de andere kant van de Hambosweg. Hiertoe moest een apart stukje spoor worden aangelegd. Aan de linkerkant is nog net een stukje bovenleiding te zien, deze houdt direct na de bocht op. Het spoor tussen Kerkrade Centrum en Heerlen werd overigens in 1986 geëlektrificeerd...
.
 
 
Onder: Vanaf het perron zicht op het museum, dat ten tijde van deze foto (juli 2008) nog Industrion heette. Het museumcomplex werd vanaf de tweede helft van de jaren negentig gebouwd, deels op de plek waar voorheen een goederenemplacement was. Dat goederenemplacement was trouwens aanzienlijk kleiner dan dat van het naburige Spekholzerheide, maar er waren wel degelijk de nodige rangeersporen en een laad/losplaats met een goederenloods. Het museumcomplex is inmiddels flink uitgebreid en heet het tegenwoordig Continum Discovery Centre. Naast het museum over industrie en samenleving werden een design-museum en een theater toegevoegd. Let ook op de oranjerode constructie aan de rechterkant, hierin zijn enkele nog overgebleven sikkelspanten van de vroegere perronoverkapping van station Zwolle verwerkt. Die overkapping uit 1868 moest in 1991 wegens bouwvalligheid helaas worden gesloopt...
.
Onder: In de buurt van het station staat het voormalige schachtgebouw Nulland van de vroegere Domaniale Mijn. Het is één van de weinige bovengrondse bouwwerken dat aan de mijnbouw herinnert. Het werd in 1907 gebouwd, oorspronkelijk als luchtschacht. In 1921 werd het tot liftgebouw omgebouwd en kreeg het haar huidige, markante uiterlijk. De Domaniale was de oudste mijn van ons land, met een geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. De mijn begon ooit in de buurt van de abdij Rolduc, even ten oosten van Kerkrade. De Domaniale werd in 1969 gesloten, waarna de meeste gebouwen zijn gesloopt en de schachten zijn dichtgemaakt. Ook de vroegere spoorlijn tussen het mijnterrein en station Spekholzerheide is allang verleden tijd. Op het vroegere spoortracé werd de Domaniale Mijnstraat aangelegd. in het vroegere schachtgebouw is nu een museum, waarin het vroegere mijnverleden levend wordt gehouden...
.

 

 

 

  Free counter and web stats versie: 27-02-2019