SStation Heerhugowaard staat aan de vooravond van één van de grootste en ingrijpendste verbouwingen in haar bijna 160 jarige bestaan. Ze zal hierbij één van haar drie perronsporen kwijtraken en een drukke overweg - direct ten zuidwesten van het station- zal door een onderdoorgang worden vervangen. Voor de twee (!) stationsgebouwen lijken de aanstaande werkzaamheden geen gevolgen te hebben. Inderdaad, dit stationsgebouw telt twee stationsgebouwen! De oudste van de twee dateert uit 1967 en verving destijds een vijfde klasse Waterstaatgebouw. Maar het stond eigenlijk aan de verkeerde kant van het spoor. Dit werd pijnlijk duidelijk toen Heerhugowaard een snelgroeiende forenzengemeente werd. In 1989 kreeg het station daarom een tweede stationsgebouw.
Heerhugowaard is nog een betrekkelijk jonge plaats, die ontstond in de gelijknamige zeventiende eeuwse droogmakerij. Het was gedurende lange tijd een klein, agrarisch lintdorp. Desondanks kreeg de plaats al in 1865 een station, aan de -in datzelfde jaar gereedgekomen- spoorlijn Den Helder - Alkmaar. Dat de spoorlijn destijds door de Heerhogowaard werd gelegd had vooral te maken met de grote verschillen in bodemgesteldheid in dit deel van Noord Holland. De grond was hier veel steviger dan in het omliggende gebied, daardoor kon het spoor tussen Alkmaar en Schagen niet in een rechte lijn worden gebouwd. Het Heerhugowaardse station werd in een soort niemandsland gebouwd, nabij de weg tussen de dorpskern en Broek op Langedijk. Blijkbaar verwachtte men dat de reizigers en goederen vooral uit de laatstgenoemde plaats moesten komen, het toenmalige stationsgebouw werd namelijk aan de "Broeker" kant van het spoor gebouwd. Omdat deze spoorlijn door de Nederlandse Staat werd gebouwd kreeg het station een standaard stationsgebouw, en wel één van het type vijfde klasse. Dit was het kleinste type en werd naast Heerhugowaard ook in plaatsen als Schagen, Anna Paulowna en Noord Scharwoude gebouwd. Opvallend: in alle genoemde plaatsen werd het gebouw al na een jaar of zeven fors uitgebreid. In 1898 werd de lokaalspoorlijn Alkmaar - Hoorn in gebruik genomen, die in Heerhugowaard op het bestaande spoor vanuit Schagen aansloot. Het emplacement van het station Heerhugowaard moest hiervoor worden uitgebreid. Het station werd trouwens toen nog "Heer Hogowaard" (of simpelweg: "Hugo-Waard") genoemd, een naam die het tot het begin van de twintigste eeuw zou behouden. Sinds 1912 draagt het station haar huidige naam, waarbij tussen 1948 en 1976 de plaatsnaam Broek op Langedijk aan de stationsnaam was toegevoegd. Met een totaal van 32 tekens (de spaties meegerekend) was dit de langste naam die een Nederlands station ooit heeft gehad. Ter vergelijking: het station dat nu de langste stationsnaam heeft, Leeuwarden Camminghaburen, telt er "slechts" 26…
Vanaf het midden van de jaren zestig van de twintigste eeuw werd Heerhugowaard een snelgroeiende forenzenplaats, waarbij ook het aantal dagelijkse treinreizigers omhoog schoot. Voor de spoorwegen was dit aanleiding om het oude stationsgebouw te vervangen door een nieuw exemplaar. Het was de eerste van de drie stations aan het spoor tussen Alkmaar en Den Helder die een nieuw stationsgebouw kregen, alle drie een zogenoemd Standaardtype Douma "Plint". De gebouwen in Heerhugowaard en Schagen kwamen enkele maanden na elkaar gereed, in respectievelijk het najaar van 1967 en de zomer van 1968. Het derde stationsgebouw, dat van Anna Paulowna, volgde in 1971. De nieuwe stationsgebouwen van Heerhugowaard en Schagen leken sterk op elkaar, maar er was (letterlijk!) één groot verschil: dat van Heerhugowaard was meer dan de helft kleiner. Met een gevellengte van zo'n 18 meter was dit het op één na kleinste gebouw van dit type, alleen dat van het voormalige station Rotterdam Wilgenplas is nóg kleiner. Bij het stationsgebouw van Heerhugowaard deden de gladde, donkerbruin geglazuurde stenen haar intrede, die vanaf dat moment kenmerkend zou worden voor de stationsgebouwen van dit type. zeer opvallend bij dit gebouw zijn de olijfgroene wanden aan de rechterkant. Vermoedelijk zijn dit steenstrips en zijn ze in een later stadium aangebracht.
Al vrij snel na de ingebruikname van het vernieuwde station werd duidelijk dat het stationsgebouw op een nogal ongunstige plek stond. De nieuwbouwwijken werden voornamelijk ten zuiden van het spoor gebouwd, het stationsgebouw stond dus eigenlijk aan de verkeerde kant van het spoor. Daarom werd in 1989 aan de zuidkant van het spoor een nieuw stationsgebouw gerealiseerd, naar een ontwerp van architect R.M.J.A. Steenhuis. Het werd een wat merkwaardig vormgegeven gebouw, waarbij ronde vormen de boventoon voeren. In dat nieuwe gebouw kwamen het plaatskaartenkantoor en een bloemenzaak. Naast het station kwam een bijbehorende fietsenstalling, ook werden de perrons van perronoverkappingen voorzien. Het "oude" stationsgebouw verloor haar functie en werd een wachtruimte. Dat was in die tijd trouwens geen overbodige luxe, want het spoor in en om Heerhugowaard was lange tijd berucht om haar vertragingen. Oorzaak hiervan was dat het spoor naar Den Helder al vanaf hier enkelsporig was en ook toen al druk bereden werd. In 1996 kwam hieraan (grotendeels) een einde, dankzij de ingebruikname van een tweede spoor tussen Heerhugowaard en Schagen. Ongeveer in diezelfde tijd werd het voormalige stationsgebouw een snackbar. Het stationsgebouw uit 1989 heeft haar plaatskaartenkantoor allang verloren, waarna de ruimte eerst een Wizzl en daarna een Kiosk werd. Tegenwoordig is hier een Huiskamer. Ook is er nog altijd een bloemenwinkel.

Onder: Het sporenschema van het station, zoals het er begin 2023 nog uitzag. Inmiddels is spoor 3 voorgoed buiten gebruik gesteld en zal worden opgebroken. Ook zullen een aantal wissels verdwijnen.
.
.

.Boven en onder: Het Heerhugowaardse station heeft als bijzonderheid dat het twee stationsgebouwen heeft. Dit is het oudste gebouw van de twee en werd in oktober 1967 in gebruik genomen. Na 22 jaar werd haar rol overgenomen door een nieuw stationsgebouw, dat aan de andere kant van het spoor werd gebouwd. Dit gebouw "degradeerde" vervolgens tot wachtruimte. Tegenwoordig is in het gebouw een cafetaria gevestigd. Let ook op de opvallende olijfgroene wanden. Dit is zeer waarschijnlijk niet de originele gevelbekleding, maar het misstaat absoluut niet. De foto hieronder toont het gebouw zoals het er kort na de opening uitzag, met haar grote, gemetselde plantenbak. Let op de grote, gemetselde plantenbak, die aan de uitbouw was toegevoegd. Deze was aan de bekende uitbouw geplaatst, waardoor deze nog wat meer werd benadrukt. Aan de rechterkant is een seinpaal te zien, waarop een zogenoemde richtingaanwijzer is te zien. Deze V-vormige borden zijn niet zozeer kenmerkend voor dit station, maar zijn wel erg prominent aanwezig. Ze zijn van lampen voorzien die aangeven of de trein richting Schagen (linksaf) of richting Hoorn zal vertrekken...
.

Onder: In 1989 kreeg het station niet alleen een tweede stationsgebouw, ook kregen de twee perrons elk een overkapping. Met een geschatte lengte van circa 40 meter zijn ze bescheiden van formaat, toch ogen ze aanzienlijk langer…
.

Onder: Het eerste stationsgebouw van Heerhugowaard, zoals het er het grootste deel van haar bestaan uitzag. Het ooispronkelijke vijfde klasse standaard stationsgebouw kreeg al in 1872 of 1873 een forse uitbreiding in de vorm van een extra vleugel aan de linkerkant. Aan deze vleugel was over de volle breedte een luifel gemondeerd. Aan het gebouw werd later nog een uitbouw geplaatst, van waaruit de seinen en wissels werden bediend. Het gebouwtje aan de rechterkant was vermoedelijk een retiradegebouwtje.
.

Onder: In 1964 vond op dit station een opmerkelijke race plaats. Een gloednieuw treinstel van het type Mat64 (links) nam het op tegen een treinstel van het type Mat54, om zo het verschil in acceleratie tussen de beide treinsteltypen te laten zien. Dat het eerstgenoemde treinstel met overmacht "won" wekte geen verbazing; een Mat64 trok in minder dan anderhalve minuut op van 0 naar 120 kilometer per uur. Een Mat 54 deed hier twee maal zo lang over…
.

Onder: In 1989 kreeg Heerhugowaard een tweede stationsgebouw. Deze bestond uit twee delen; het eigenlijke stationsgebouw (foto links) en een losstaande fietsenstalling (rechts). De vormgeving van het door architect R.M.J.A. Steenhuis ontworpen gebouw is nogal opvallend, waarbij de ingang wat verstopt is in een zijgevel. In het gebouw is tegenwoordig een "Huiskamer". Ook is er een bloemenshop. De fietsenstalling was ooit tevens een rijwielshop, maar wordt tegenwoordig uitsluitend door camera's bewaakt. Met alle gevolgen van dien, het schijnt er berucht te zijn vanwege de vele fietsendiefstallen. Maar is dit niet iets wat bij alle onbemensde stallingen voor kan komen..?
.

Onder: Even ten westen van Heerhugowaard ligt de Bolbrug. Deze monumentale spoorbrug overspant het Kanaal Omval - Korhorn, een waterweg die in de tweede helft van de jaren dertig werd gegraven. De hefbrug dateert zeer waarschijnlijk uit dezelfde periode. Vlakbij de brug was ooit de aansluiting van het "Broeker spoorlijntje". Deze circa twee kilometer lange spoorlijn heeft van 1902 tot 1972 bestaan en was primair een goederenlijn, al schijnen er ook wel reizigerstreinen te hebben gereden. Van het spoortje is zo goed als niets meer terug te vinden, al wordt de herinnering er aan nog wel levend gehouden…
.