|
|
Expansie,
crisis, verwoesting...
Tijdens de eerste decennia van de twintigste
eeuw maakte Eindhoven een enorme groei door. Dit kwam uiteraard
door de vele industrie in de stad. Philips had hierin veruit het
grootste aandeel. Het begon in 1891 als klein gloeilampenfabriekje,
maar groeide al snel uit tot de grootste werkgever van de stad.
Die vele nieuwe werknemers vonden aanvankelijk vooral woonruimte
in één van de vijf toenmalige buurgemeenten (Woensel,
Tongelre, Gestel Stratum en Strijp), dit omdat Eindhoven zelf niet
meer kon uitbreiden. Daar kwam in 1920 verandering in, toen in dat
jaar de vijf genoemde gemeenten door Eindhoven werden geannexeerd.
Die annexatie betekende dat Eindhoven (en óók Philips)
flink konden uitbreiden. In de jaren die volgden werden diverse
nieuwe woonwijken uit de grond gestampt. Eén van die nieuwe
wijken was het Drents Dorp, zo genoemd vanwege het feit dat veel
bewoners oorspronkelijk uit Drenthe kwamen. En er was nog een voordeel;
het station stond nu eindelijk op Eindhovens grondgebied.
Die snelle groei had ook een keerzijde, de stad kreeg te maken met
verkeersproblematiek. Eén van de maatregelen die werd genomen
was het dempen van de nog aanwezige stadsgrachten. Hierop werd vervolgens
een kleine ringweg rondom het centrum aangelegd. Een veel groter
obstakel vormde de spoorwegovergang direct ten westen van het station,
die bekend stond als de Woenselse Overweg. Deze was berucht omdat
ze vaak en lang gesloten was. Voor de voetgangers was al aan het
begin van de jaren twintig een viaduct over het spoor gebouwd, maar
daar had het wegverkeer natuurlijk niets aan. Er werd in die tijd
trouwens al gesproken over het omhoog brengen van het spoor, maar
daar zou het voorlopig bij blijven. Want in de jaren dertig brak
een wereldwijde economische crisis uit, waardoor aan die onstuimige
groei voorlopig een einde kwam. En na die crisis volgde een nog
grotere dreiging; de Tweede Wereldoorlog stond op het punt van uitbreken
Die oorlog heeft ook in Eindhoven voor de nodige schade gezorgd.
Meerdere keren werd de stad aangevallen, zowel door de geallieerden
als door Duitsers. Zo werd op 6 december 1942 de binnenstad getroffen
door een door Britten uitgevoerd bombardement, die -vanwege de datum-
bekend zou staan als het "Sinterklaas-bombardement". Het
eigenlijke doelwit waren de Philipsfabrieken, omdat werd vermoed
dat hier voor de Duitsers werd gewerkt. Een deel van het fabriekscomplex
aan de Emmalaan raakte inderdaad beschadigd, maar het grootste deel
van de bommen kwam in de nabijgelegen straat Demer terecht. Ook
ten noorden van het spoor, in Fellenoord, was veel schade. De Philipsfabriek
kwam er nog relatief gunstig vanaf en om die reden werd deze in
het voorjaar van 1943 wederom het belangrijkste doelwil van een
Brits bombardement. Ook nu was er veel "nevenschade".
Op 18 september 1944, op de tweede dag van operatie Market Gatden,
werd Eindhoven bevrijd. Maar de uitzinnige feestvreugde kwam de
volgende dag abrupt ten einde toen de stad wederom werd gebombardeerd,
ditmaal door de Duitsers. Het bombardement trok een spoor van vernieling
door de binnenstad. Waarschijnlijk was het een poging om de geallieerde
opmars te stoppen of te vertragen. Maar er werden ook veel moedwillige
vernielingen aangericht door terugtrekkende Duitsers. Vooral het
station moest het hierbij ontgelden, een groot deel van de perronoverkapping
werd opgeblazen en op het emplacement raakten diverse gebouwen onherstelbaar
beschadigd. Het stationsgebouw ontsnapte op miraculeuze wijze aan
de vernielzucht, al was er zeer waarschijnlijk geen enkele ruit
meer heel
|
|
Boven:
Een bijzondere luchtfoto van het Philips-complex aan de Emmasingel.
Aan de bovenkant is de bekende "Lichttoren" duidelijk
te herkennen, daaronder staat de "Witte Dame". Beide
fabrieksgebouwen zijn ontworpen door de bekende architect Roosenburg,
vooral bekend van het gebouw van de Sociale Verzekeringsbank (thans
het Apollohouse) te Amsterdam. Langs het fabriekscomplex loopt
de spoorlijn naar Valkenswaard en België, ook het spoor naar
Boxtel is goed te zien. Pal naast de lichttoren is de beruchte
Woenselse Overweg, die toevallig eens niet gesloten lijkt te zijn.
Deze foto is waarschijnlijk halverwege de jaren dertig gemaakt.
In elk geval vóór 1938, in dat jaar kwam het spoor
tussen Eindhoven en Utrecht onder de draad. Een groot deel van
de bebouwing, met name boven het spoor, zou tijdens de Tweede
Wereldoorlog worden weggevaagd. De Demer, één van
de zwaarst getroffen gebieden, staat net niet op de foto
|
|
|
|
|
|
|
|
Onder:
Een enorme ravage aan de westzijde van het perron. Op 19 september
1944, een dag na de bevrijding van Eindhoven, werd de stad getroffen
door een Duits bombardement. Die trof vooral het zuiden en westen
van het centrum. Maar ook het station raakte op diezelfde dag
beschadigd, maar dat lijkt het "werk" te zijn van terugtrekkende
Duitse militairen. Vooral op het emplacement is veel schade toegebracht,
het stationsgebouw kwam er daarentegen relatief ongeschonden vanaf
.
|
Onder:
Een nogal donkere foto van een bijzonder feestelijk versierd stationsgebouw,
dat alleen dankzij de vorm van de feestverlichting nog enigszins
is het herkennen. Het is een feestelijke herdenking van de bevrijding
van Eindhoven, drie jaar eerder. Op 18 september 1944 werd de
stad bevrijd tijdens de operatie Market Garden. Ook toen werd
uitbundig feestgevierd, maar een dag later volgde de grote kater
(zie ook hiernaast). Bij de herdenking in 1947 werd, blijkens
het voor die tijd moderne treinstel, ook vooruitgekeken
.
|
|
|
|
|
Onder:
De Woenselse Overweg. Deze spoorwegovergang lag pal naast
het station in de drukke weg tussen Eindhoven en Woensel.
De overweg was dan ook berucht, naar verluid was deze gemiddeld
zo'n 25 minuten per uur gesloten. Voor de voetgangers was
rond 1923 al een viaduct gebouwd, die hier ook duidelijk te
zien. Deze foto is kort voor het opheffen van de overweg gemaakt,
direct achter de bus is één van de nieuwe onderdoorgangen
te zien, waarmee aan het lange wachten voor gesloten spoorbomen
een definitief einde kwam. De omgeving is inmiddels onherkenbaar
veranderd. Op de plek van de spoorwegovergang staat nu de
Bijenkorf
.
|
|
|
|
|
versie: 15-08-2017 |