| | |
BUITENPOST
| | | |
| Afkorting: | Bp |
| Maatschappij: | Nederlandse
Spoorwegen (NS) | | Type: | vereenvoudigd
Standaardtype Douma (groot) | | Architect: | C.
Douma | | Bouwjaar:
| 1973 | | Verbouwd:
| 1999 | | Baanvak:
| Leeuwarden-Groningen | | | |
| | |
Het Friese dorp Buitenpost
ligt ongeveer halverwege Leeuwarden en Groningen. Het circa 5700 inwoners tellende
dorp is de hoofdplaats van de gemeente Achtkarspelen, in het oosten van de provincie.
Het is één van de weinige plaatsen in Friesland waar de Nederlandse
naam nog de officiële is. Dit geldt trouwens óók voor de stationsnaam,
al wordt deze in de trein wél in het Fries aangekondigd.
Buitenpost
is ooit ontstaan aan een handelsroute Leeuwarden en Groningen. Dankzij de strategische
ligging tussen de twee steden werd het een pleisterplaats. Al snel werd het de
hoofdplaats van de grietenij Achtkarspelen, dit was een soort voorloper van de
huidige gemeente. Desondanks bleef het gedurende lange tijd een betrekkelijk klein
dorpje, in 1850 telde het amper 900 inwoners. Toch kreeg Buitenpost al in 1866
een eigen station, toen in dat jaar de Staatslijn tussen Leeuwarden en Groningen
gereedkwam. Aanvankelijk was het de bedoeling dat Buitenpost een standaardgebouw
van het type 5e klasse zou krijgen. Maar dit werd niet gepikt in de gemeente Achtkarspelen.
Vooral niet omdat het naburige Feanwâlden een groter station kreeg toegewezen,
terwijl dat dorp nauwelijks groter was dan Buitenpost. Het verzet had succes;
ook Buitenpost kreeg een standaardgebouw van het type 4e klasse. In de jaren die
volgen zou blijken dat dit een goede keuze was, rond het jaar 1900 werd het zelfs
uitgebreid!
Dankzij de komst van het spoor -en later ook dankzij de ontwikkelingen
in het wegverkeer- begon Buitenpost te groeien. Aanvankelijk bleef dit nog beperkt,
maar in de tweede helft van de twintigste eeuw breidde het dorp flink uit. Het
aantal inwoners schoot hierbij omhoog naar ruim 5500, een verviervoudiging ten
opzicbte van vlak na de Tweede Wereldoorlog. In diezelfde periode werd besloten
om de spoorlijn Leeuwarden-Groningen te moderniseren, waarbij alle nog bestaande
negentiende eeuwse stationsgebouwen dienden te verdwijnen. Voor wat betreft het
stationsgebouw van Buitenpost was dit dringend nodig. Al jaren verkeerde het gebouw
in een deplorabele staat, een weinig aantrekkelijk visitekaartje voor een forenzenplaatsje
in wording. In 1973 werd het oude standaardstationsgebouw vervangen door…
en nieuw standaardstationsgebouw, en wel de grotere variant van het Standaardtype
Douma. Het was één van de drie nieuwe stationsgebouwen die dat najaar
aan de spoorlijn Leewarden-Groningen in gebruik werden genomen. De twee anderen
waren Feanwâlden, dat een geheel identiek stationsgebouw kreeg, en Zuidhorn,
dat een kleinere versie van het Standaardtype Douma gebouwd zag worden.
De
spoorlijn Leeuwarden-Groningen was ooit een onderdeel van een internationale spoorverbinding
tussen de haven van Harlingen en Duitsland. Maar aan het einde van de twintigste
eeuw was het een boemellijn, waar de dieseltrein met een snelheid van maximaal
100 km/u door het landschap bromde. Een treinreis tussen de twee noordelijke provinciehoofdsteden
duurde met de stoptrein ruim een uur. Aan het einde van de jaren negentig werd
daarom besloten de spoorverbinding op te waarderen. De lijn werd voor een groot
deel dubbelsporig gemaakt, waardoor er meer -en vooral veel snellere- treinen
kwamen te rijden. Station Buitenpost kreeg in 1999 een "upgrade", in
de vorm van twee opvallende perronoverkappingen. Opmerkelijk genoeg had het stationsgebouw
een jaar eerder haar loket verloren en stond het op dat moment leeg. Die leegstand
duurde tot medio 2001, toen werd het omgebouwd tot horecagelegenheid. Tevens kwam
er een VVV-kantoor. Die laatste hield het slechts enkele jaren vol, maar nog altijd
heeft het gebouw een horecafunctie.
| . Boven:
Dit stationsgebouw werd gelijktijdig met dat van het circa 10 kilometer westwaarts
gelegen station Feanwâlden in gebruik genomen. De twee stationsgebouwen
waren bij opening geheel identiek, maar bijna een halve eeuw later is dit bepaald
niet meer het geval. Het stationsgebouw van Buitenpost verloor in 1998 haar functie
van stationsgebouw, waarna het een tijdje leeg heeft gestaan. Sinds 2001 is in
het gebouw Stationsrestauratie "de Oriënt" gevestigd. Aanvankelijk
moest zij de ruimte delen met een VVV-kantoor, maar die hield het maar kort uit.
Ook het voormalige stationsgebouw van Feanwâlden heeft tegenwoordig een
horecabestemming en ook daar was het enige tijd een VVV-kantoor. Dit zijn maar
enkele van de diverse, opvallende overeenkomsten die de beide Friese stationsgebouwen
delen. Op deze foto is trouwens goed te zien dat het gedeelte met de twee vensters
(links van het "torentje") iets naar voren is uitgebouwd. Wanneer dit
is gebeurd is mij niet bekend, in ieder geval ná 1998.
.
|
| | | | Onder
en rechts: Het eerste stationsgebouw van Buitenpost was een zogenoemd "Waterstaatstation",
en wel een van het type 4e klasse. Een opvallend groot gebouw voor een plaatsje
dat nog geen duizend inwoners telde. Eigenlijk had Staatsspoor hier een gebouwtje
van het type 5e klasse neer willen zetten, maar dankzij stevige bezwaren en een
knap staaltje lobbywerk van het toenmalige gemeentebestuur werd uiteindelijk anders
besloten. Het oorspronkelijke gebouw werd verschillende keren uitgebreid. Zo werd
in 1900 aan de rechterzijde een extra vleugel aangebouwd en kwam er aan het begin
van de jaren dertig een opvallende uitbouw aan de perrongevel, voor de bediening
van de seinen, en dergelijke (foto rechts). De foto's dateren uit 1970, duidelijk
is te zien dat aan onderhoud weinig meer gedaan. Eind 1973/ begin 1974 ging het
zwaar vervallen gebouw tegen de vlakte. .
Bron:
Het Utrechts Archief-Beeldbank
Spoorwegen(catalogusnr.`150203)
| | | | | | Onder:
De perronzijde van het stationsgebouw. Zoals bij zoveel tijd- en soortgenoten
staat ook hier het stationsgebouw wat afzijdig ten opzichte van de perrons, dit
omdat het oude stationsgebouw -dus óók het bouwvallige exemplaar
in Buitenpost- pas werd gesloopt nadat het vervangende exemplaar in gebruik werd
genomen. Het oude stationsgebouw stond aan de andere zijde van het bewaakte overpad,
op deze plek zijn nu de fietsenstallingen.
.
| Onder:
In 1999 kreeg het station twee opvallend vormgegeven perronoverkappingen. De typische
stijl doet sterk vermoeden dat ze zijn ontworpen door architect P.H. van der Ree,
maar dit heb ik nergens kunnen terugvinden. De architect lijkt met de manier waarop
de beschuttingen zijn geplaatst de smalle, aan één zijde te gebruiken
perrons extra te willen benadrukken. In grote tegenstelling tot station Feanwâlden
heeft dit station nog haar originele perronindeling, die nog uit het Staatsspoor-tijdperk
stamt.
.
| | | | | Onder:
Een blik op het station vanaf de voetgangersbrug. Dit viaduct werd tussen 2016
en 2017 gebouwd als een extra verbinding tussen de twee gebieden aan weerszijden
van het spoor. Daarnaast moest ze dienen als een soort "poort naar Friesland",
vanuit Groningen is Buitenpost immers het eerste station op Fries grondgebied.
De brug werd ontworpen door architect T. van der Lune en is van cortenstaal. Aan
de binnenzijde zijn afbeeldingen van het oude station te zien. Overigens dient
de brug puur als passerelle om aan de andere kant van het spoor te komen, men
kan niet vanaf het viaduct de perrons bereiken. Voor minder validen en voor mensen
met een slechte conditie is de brug ongeschikt, gelukkig bevindt zich in de nabijheid
een overweg...
.
| | | | | Onder:
Op het pleintje voor het stationsgebouw staat een groot en abstract kunstwerk
dat is getiteld: "HINNE EN WER WEROM" (Heen en weer terug). Het werd
bedacht door beeldend kunstenaar Marco Goldenbeld en bestaat uit hout en cortenstaal.
Door het gebruik van dit type roest-rode staal lijkt dit object gelijktijdig met
het voetgangersviaduct te zijn gebouwd. In werkelijkheid staat dit kunstwerk er
al sinds 2001, de brug werd begin 2017 opgeleverd...
.
| Onder:
Een wel heel bijzonder monument is deze voormalige tramremise, die achter een
woonhuis aan de Kuipersweg in Buitenposr is te vinden. De loods werd al in 1867
gebouwd en ziet er nog verbazingwekkend authentiek uit, op het dak na. Buitenpost
heeft echter nooit een tramverbinding gehad! De remise komt oorspronkelijk uit
Leeuwarden. Rond 1926 werd het daar afgebroken en op de huidige plek in Buitenpost
weer opgebouwd. Dit bijzondere bouwwerk is een rijksmonument.
.
| | | | |
versie: 18-07-2022 |
