Home ] Terug naar de eerste pagina ] [ Vorige pagina ] [ Volgende pagina ]
  
 
BERGEN OP ZOOM

 

"Merck toch hoe sterck"

 
  
  
Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw ontwikkelde Bergen op Zoom zich steeds meer tot industriestad, waarbij de metaalindustrie een prominente rol innam. Ooit telde de stad drie ijzergieterijen, die voor flink wat werkgelegenheid zorgden. Nog meer bepalend was de suikerindustrie, vooral ontstaan dankzij de grootschalige teelt van suikerbieten in West-Beabant en Zeeland. Het was dan ook logisch dat juist in deze streek de suikerfabrieken als paddestoelen uit de grond schoten. In deze fabrieken werden de bieten verwerkt tot suikerproducten. Ook werd er melasse gemaakt (een bijproduct bij de verwerking van suikerbieten), dat als grondstof voor producten als drop, roggebrood of veevoer kan dienen. Ook kan uit melasse alcohol worden gewonnen, waarvan vervolgens spiritus werd gemaakt. Eén van die suikerfabrikanten, Wittouck genaamd, zag al snel het potentieel van het spoor en liet al in 1885 een goederenspoorlijn naar zijn fabriek aan de Haven aanleggen. Dit was de eerste van een serie goederenlijnen die in Bergen op Zoom zouden worden gebouwd. Uiteindelijk kwamen er twee stamlijnen, één langs de noordelijke en één langs de zuidelijke rand van de toenmalige stad. Bergen op Zoom werd op die manier bijna helemaal omsloten door spoorlijnen. Ook was er een internationale tramverbinding met Antwerpen en er was een tramlijn naar het Zeeuwse Tholen. Hoewel op die tramlijn ook personenvervoer was, werden ze vooral aangelegd ten behoeve van… het vervoer van suikerbieten!
Terug naar het station van Bergen op Zoom, dat gedurende de eerste vier decennia van de twintigste eeuw meerdere keren werd verbouwd. Zo werd rond 1915 het stationsgebouw onder handen genomen. het middendeel uit 1863 werd een flink stuk naar voren uitgebouwd, waardoor het gebouw een nieuwe voorgevel kreeg, De twee karakteristieke risalieten van weleer maakten plaats voor een enkele, excentrisch geplaatste topgevel, die vanaf dat moment de nieuwe ingang markeerde. Ook het emplacement veranderde meerdere keren. In 1925 kreeg het station haar eilandperron, compleet met een perronoverkapping. In die tijd werd trouwens al lang en breed gediscussieerd over het voortbestaan van het stationsgebouw, dat als weinig representatief werd gezien. Toch werd het ergens halverwege de jaren dertig andermaal verbouwd, nu kreeg de voorgevel een extra uitbouw. Het stationsgebouw was inmiddels een wonderlijke ratjetoe van bouwstijlen geworden. Desondanks zou het nog hierna nog ruim drie decennia stand houden. Merk toch hoe sterk..!
Maar in 1970 kwam dan toch een einde aan een stationsgebouw, waarvan -eerlijk is eerlijk- de houdbaarheid al heel lang geleden was verstreken. Er was dan ook weinig tot geen verzet toen de NS bekendmaakte het stationsgebouw te willen vervangen. Maar het gemeentebestuur was ook op de hoogte van de financiële toestand van het spoorbedrijf en vreesde dat dit van invloed zou zijn op het nieuw te bouwen stationsgebouw. Onterecht, want ook de NS vond dat een stad als Bergen op Zoom een representatief stationsgebouw verdiende, maar dat ze destijds in zwaar weer zaten was een feit. Mede om die reden werd naarstig gezocht naar een tweede partij, die een deel van het nieuwe gebouw zou kunnen betrekken. Zodoende kon toch voor een gebouw met respectabele afmetingen worden gezorgd. In die tijd werd in Heemskerk een eerste stap gezet in de ontwikkeling van zo'n "combistation", al was hier eerder sprake van een NS-loket in een supermarkt. Het gebouw was -en is nog steeds- niet of nauwelijks als stationsgebouw herkenbaar. Op datzelfde moment werd echter ook gewerkt aan een nieuwe stationsaccommodatie in het Overijsselse Steenwijk, alwaar een groot deel als postkantoor werd gebruikt. Helaas bleek zo'n samenbouw in Bergen op Zoom destijds niet haalbaar. Voor het oude, inmiddels zwaar vervallen stationsgebouw betekende dit geen uitstel van executie en ging het roemloos tegen de vlakte.
(Ansichtkaart)
Boven: Het stationsgebouw, zoals het er in de nadagen van haar bestaan uitzag. Van het oorspronkelijke gebouw uit 1863 is weinig overgebleven. Rond 1915 werd dit deel aanzienlijk naar voren toe uitgebouwd en kreeg het een nieuwe gevel, dat voornamelijk uit glas bestond. De ingang was vanaf dat moment in het gedeelte met de topgevel. In 1937 werd het gebouw verder uitgebreid met een glazen serre, deze is aan de rechterkant naast het eindgebouw te zien. Inwoners van Bergen op Zoom waren toen allang niet meer te spreken over hun stationsgebouw. Toen in 1924 de bouw van een nieuw eilandperron met overkapping en een nieuwe loods werd aangekondigd vroeg men zich hardop af of dat geld niet beter aan een nieuw stationsgebouw kon worden uitgegeven (aldus de Bredasche Courant van 24 juli 1924). In 1941 deed het Noordbrabantsch Dagblad "Het Huisgezin" er nog een flinke schep bovenop door het gebouw te vergelijken met een "broeikas, waarin ongetwijfeld komkommers of asperges werden gekweekt". Wat men toen noch niet wist was dat Bergen op Zoom pas ruim dertig jaar later een nieuw stationsgebouw zou krijgen...
.
 
 
 
 
Onder: Een aardig, alledaags tafereel; een vader gaat met zijn twee kinderen op stap en koopt bij het loket de benodigde treinkaartjes. De foto werd in 1951 gemaakt, duidelijk te zien is dat de hal - zelfs na alle verbouwingen- niet al te groot was. Vóór 1914 was deze ruimte aanzienlijk kleiner. De pilaar is vermoedelijk een indicatie waar de oorspronkelijke voorgevel was, maar dit is een aanname mijnerzijds...
.
Onder: Het eilandperron, met daarop de monumentale, geklonken overkapping. In het najaar van 1924 begonnen de werkzaamheden, het jaar daarop kwam het geheel gereed. Naast de bouw van het perron werd ook het emplacement gewijzigd en uitgebreid en kwam er een nieuwe goederenloods. Waarschijnlijk was dit het Van Gend en Loos-gebouw. Op de eerste pagina is deze loods nog net te zien...
.
 
 
Onder: Een foto uit 1979, gemaakt op de hoek van de Antwerpsestraat en de Zuidsingel. Op de voorgrond is de zuidelijke stamlijn te zien, die op dat moment nog werd gebruikt. Deze stamlijn begon (uiteraard) op het goederenemplacement en liep via de Zuidoost- Zuid- en Zuidwestsingel naar het industrieterrein in het havengebied. Dit straatspoor bleef tot 1987 in gebruik, maar inmiddels is er niets meer van het spoorverleden terug te vinden. De bebouwing is trouwens nog wel hetzelfde, al is het keukenbedrijf allang niet meer op de hoek te vinden…
.
Onder: Een plattegrondje, waarop (vrijwel) alle spoorlijnen uit het heden en verleden zijn ingetekend. De noordelijke stamlijn (A) werd in 1900 aangelegd en zou tot het einde van de jaren vijftig worden gebruikt. De oude zuidelijke stamlijn (B) was het oudst. Zij werd al in 1885 in gebruikgenomen en werd diverse keren uitgebreid. Deze goederenlijn zou ruim een eeuw dienstdoen, maar werd in 1987 vervangen door een nieuwe stamlijn (C). Die laatste werd tot het begin van de huidige eeuw gebruikt, maar is inmiddels alweer enige jaren verleden tijd. Tot slot is er nog het spoortje naar Philip Morris (D). Deze ligt er nog altijd, maar wordt al geruime tijd niet of nauwelijks meer gebruikt…
.
 
 

 

  Free counter and web stats versie: 21-12-2021