[ Home ] [ Terug naar periode 1945-1965 ] [ Vorige station ] [ Volgende station ]
   
 
AMSTERDAM SLOTERDIJK

 

(Zuid)

   
Afkorting: Ass (1983-1985: Assz)
Maatschappij: Nederlandsche Spoorwegen (NS)
Architect: K. van der Gaast
Bouwjaar: 1956
Gesloopt: 1985
Baanvak: Amsterdam CS - Haarlem
   
   
Het huidige station Amsterdam Sloterdijk is spectaculair. Ooit was dit het eerste kruisingsstation, met perrons op twee verschillende niveaus. Het nieuwste perron ligt zelfs nóg wat hoger, waardoor er nu in feite drie niveaus zijn. Hiermee vergeleken was de voorganger van dit station erg bescheiden van afmetingen. Toch was ook dat station in haar tijd ronduit revolutionair…
In de jaren vijftig van de twintigste eeuw begon de aanleg van de Westelijke Tuinsteden, een omvangrijk uitbreidingsplan in het westen van Amsterdam. Het was een onderdeel van het nog veel grotere Algemeen Uitbreidings Plan, dat al in het midden van de jaren dertig gereedkwam. De bouw van de nieuwe wijken Slotermeer, Geuzenveld en de Kolenkitbuurt in de wijk Bos en Lommer verliep in een razend tempo. Al snel ontstond behoefte aan een station in dit deel van de stad, mede omdat de toen nog aanwezige tramverbinding tussen Amsterdam en Zandvoort in 1957 zou worden opgeheven. Er kwam een nieuw station aan de spoorlijn Amsterdam-Haarlem. Het werd gebouwd aan de Molenwerf, in het verlengde van de Admiraal de Ruyterweg. Omdat het uitbreidingsplan ook voorzag in een ringspoor, waarbij onder andere het spoor naar Haarlem wat zou verschuiven, moest het een tijdelijk station worden. Ondanks (of misschien wel dankzij) het tijdelijke karakter ontstond een bijzonder station, eentje die het begrip "stationsgebouw" een compleet nieuwe betekenis zou geven…
Bedenker van dit station was architect K. van der Gaast, die zich realiseerde dat de voornaamste klanten forenzen zouden zijn. Met een maand- of een jaarabonnement hoeven deze reizigers maar zelden naar een loket. Een stationsgebouw zou hierbij alleen maar belemmerend werken. Vandaar dat bij dit station de ingang slechts een grote luifel was, met daaronder de toegangen naar de perrons. De loketten, winkeltje en de fietsenstalling waren als losse gebouwtjes aan de zijkanten geplaatst. De enige barrière was de (toen nog verplichte) kaartcontrole vóór de perrontrappen. Er waren drie trappen. De middelste was voor het perrontunneltje de twee buitenste gaven toegang naar het eerste perron. Die perrons hadden trouwens óók een primeur; vanwege het tijdelijke karakter van het station bestonden deze uit betonnen platen, rustend op betonnen jukken. Deze open constructie, zonder perronwanden, zou in de jaren die volgden nog veelvuldig bij kleine stations worden toegepast.
De bouw van het eerste station Sloterdijk had echter ook een keerzijde. Het was het begin van het einde van het dorpje Sloterdijk, waaraan het station haar naam dankt. Sloterdijk was ooit een klein dorpje dat in het noorden van de voormalige gemeente Sloten lag, een gemeente die in 1921 ophield te bestaan en bij Amsterdam werd ingelijfd. De spoorlijn Amsterdam-Haarlem had het plaatsje al in tweeën gespleten. Desondanks behield het nog lange tijd haar dorpse karakter, ook toen het snel uitdijende Amsterdam-West de rand van Sloterdijk had bereikt. Maar voor de bouw van het station moest een aanzienlijk deel van het dorp verdwijnen, het deel ten zuiden van het spoor verdween nagenoeg helemaal van de kaart. De aanleg van de Ringweg A10 betekende zelfs bijna het einde, op de Petruskerk en een paar huizen na werd het weggevaagd.
Weggevaagd, dat werd uiteindelijk ook het eerste station Sloterdijk. In 1983 werd de nieuwe Hemspoortunnel in gebruik genomen, waarbij een groot deel van de spoorlijn Amsterdam-Zaandam moest worden verlegd. Onderdeel hiervan was de bouw van een nieuw station Amsterdam Sloterdijk, dat hemelsbreed zo'n 700 meter ten noordwesten van het oudere station werd gebouwd. Vanaf dat moment waren er dus twee stations die de naam Sloterdijk droegen. Het nieuwe station kreeg de toevoeging "Noord", ter onderscheiding van het bestaande station, dat op haar beurt tot Amsterdam Sloterdijk Zuid werd omgedoopt. Twee jaar later werd ook het spoor naar Haarlem verlegd naar het nieuwe station. Het oude station Sloterdijk (Zuid) werd op 2 juni 1985 gesloten en vrijwel meteen daarna gesloopt. Het nieuwe station heette vanaf datzelfde moment gewoon Amsterdam Sloterdijk, de toevoeging "Noord" was immers overbodig geworden…
Aan de Molenwerf lijkt op het eerste gezicht niets meer aan het oude station te herinneren. Maar wie goed kijkt ziet wel degelijk wat aanknopingspunten. Zo is het pleintje waaraan het station heeft gestaan er nog altijd en op dat pleintje lag tot 2015 het restant van de keerlus van tramlijn 12. Die had namelijk ooit hier haar eindpunt. Overigens werd die tramlijn pas in 1982 (!) aangelegd. Voorts is op datzelfde pleintje een oversteekplaats op dezelfde plek waar vroeger een zebrapad naar de ingang van het station lag. Op de plek waar het spoor heeft gelegen is nu een fietspad, vooral in de richting van het Centraal Station is het tracé nog herkenbaar. Van het station zelf is niets meer overgebleven, op de plaats waar deze heeft gestaan is nu een klein parkje. Sinds 2005 staat er een standbeeld, "de verdwenen boer", ongeveer ter hoogte van het plaatskaartenkantoor.
 
Boven en onder: Vergeleken met het huidige spectaculaire station Amsterdam Sloterdijk was haar voorganger erg bescheiden van afmetingen. Toch was ook dat station ronduit revolutionair. Voor het eerst was de ingang niet in een stationsgebouw, maar was het een open, overdekte ruimte. Centraal hierbij stond een hoge, rechthoekige luifel, waarmee het station duidelijk werd gemarkeerd. Het gebouwtje met daarin de loketten en een winkeltje was aan de rechterkant, daartegenover was de fietsenstalling. Aan de afwerking werd veel aandacht besteed. De reden voor die open ingang was simpel; het was als forenzenstation ontworpen en die reizigers hoeven maar zelden naar een loket. De enige barrière vormde destijds de verplichte in- en uitgangscontrole...
.
 
 
Onder: De perronzijde van het station, hier gezien vanaf een overpad tussen de perrons. Zoals bij meer vroege stations van Van der Gaast stond het stationsgebouw bij het uiteinde van de perrons. In dit geval liggen die in de richting van het Centraal Station. Ogenschijnlijk lijkt het wel duidelijk dat hier sprake was van een tijdelijk station, de open constructie doet wel wat denken aan dat van een evenementenhalte. Toch was ook hier sprake van een echte primeur. Voor het eerst werd gebruik gemaakt van een zogenoemd jukkenperron, waarbij geprefabriceerde betonplaten op (eveneens vooraf gefabriceerde) betonnen jukken zijn geplaatst. Het is een open constructie die in latere jaren veelvuldig bij kleinere stations zou worden toegepast. Doordat zo'n perron maar op een beperkt aantal punten in de grond staat kon flink worden bespaard op funderingskosten. De grote luifel (rechts) loopt door tot en met het eerste perron. Daar naast zijn nog wat overdekte zitjes. Het perrongebouwtje op het tweede perron bestaat voornamelijk uit de trap van en naar de perrontunnel. Ook hier zijn wat beschutte zitplaatsen, uitgevoerd als een soort dug-out. Op de paal aan de linkerkant is een éénlichtsein bevestigd.
.
Onder: Een bijzondere foto van het station, genomen vanaf het vroegere Elseviergebouw. De foto is vlak voor de sluiting van het station gemaakt, op de achtergrond zijn nog net de nieuwe sporen te zien. Ook de tram is een duidelijke aanwijzing dat het een tijdsbeeld van na 1982 moet zijn, aangezien deze pas in dat jaar haar eindpunt bij station Sloterdijk kreeg. Helemaal aan de rechterkant is nog net een klein gedeelte van het gebouw van de LinMij te zien. De LinMij was een wasserij en leverancier van -onder andere- handdoekautomaten en was een begrip in de omgeving van Sloterdijk en ver daarbuiten. Het bedrijf hield in 1993 op te bestaan, op de plek waar het heeft gestaan is nu een modern appartementencomplex. Het Elseviergebouw aan de Molenwerf is tegenwoordig een hotel.
.
 
 
Onder: Het eerste station Sloterdijk stond aan de Molenwerf, in het verlengde van de Admiraal de Ruyterweg, zo'n 700 meter ten zuidoosten van het huidige station. Dit is de plek waar het heeft gestaan. Op de achtergrond is de Petruskerk te zien, samen met nog een paar huizen zijn dit de laatste overblijfselen van wat ooit het dorpje Sloterdijk was…
.
Onder: "De verdwenen boer" is een beeld van kunstenaar Karel Gomes (1930-2016). Dit beeld werd in 2005 geplaatst en staat op de plek waar vroeger het plaatskaartengebouwtje was. Opvallend genoeg is de plaats waar het station stond nooit volgebouwd, enige jaren geleden werd hier een klein parkje van gemaakt. Op het vroegere spoortracé ligt nu een fietspad.
.
 

 

 

 

  Free counter and web stats versie: 2-09-2016