Home ] Terug naar de eerste pagina ] Vorige pagina ] [ Volgende pagina ]
   
 
AMSTERDAM AMSTEL

 

De stationshal

Decoraties: P. Alma (wandschilderingen)
  Th. van Reijn (beeld "Terugblik", tegelmozaïek)
   
   
De stationshal is enorm groot, meer dan 20 meter breed en bijna 40 meter lang. Als de lagere dwarshal, de zijbeuken en dergelijke ook worden meegerekend komen de totale afmetingen zelfs op ruim 37 bij 58 meter. Toen het Amstelstation in gebruik werd genomen was het veruit de grootste in haar soort van ons land. Hoewel de hal qua grootte allang voorbijgestreefd is door stations als Den Haag Centraal, Utrecht Centraal en het pas geopende Centraal Station van Rotterdam, is en blijft die van het Amstelstation een imposante ruimte.
De basis van de hal wordt gevormd voor enorme portaalspanten, waaromheen de muren zijn gemetseld en waarop de glaswanden en het dak zijn aangebracht. Wat vooral opvalt is dat de hal erg licht is. Iets dat -uiteraard- vooral te danken is aan de enorme glaswanden. Maar ook het feit dat de "bovenste helft" van de hal uit lichte pastelkleuren bestaat helpt natuurlijk mee, al zijn de spanten tegenwoordig wat lichter van kleur dan vroeger het geval was. De beide kopwanden zijn voorzien van een enorme (20 bij 9 meter) en bijzonder fraaie wandschildering van Peter Alma. De wand boven de doorgang naar de dwarshal en de perrontunnel toont een allegorische voorstelling over de spoorwegen dat als het ware de verschillende werelddelen met elkaar verbindt. De oostelijke wand toont wat meer de geschiedenis van het spoor en dan met name de ontwikkeling van de (stoom)techniek. De beide muurschilderingen waren overigens het resultaat van een prijsvraag, waain deze dus als winnende ontwerpen zijn gekozen. In de jury zaten onder meer de architect van dit station en de kunstenaar H. Campendonk, die het glas-in-loodvenster van het Muiderpoortstation heeft gemaakt. Het thema van de wandschilderingen is passend, niet alleen bij het station, maar ook gezien het feit dat de spoorwegen in het jaar van opening van het Amstelstation in ons land haar eeuwfeest vierden. Terugkijken. Dat doet ook het fraaie natuurstenen beeld, een vrouwenfiguur, dat op een prominente plek op een sokkel direct naast de trap naar de uitgang richring de tram staat. Evenals het reliëf aan de oostelijke buitengevel werd dit sculptuur gemaakt door Theo van Reijn.
Helaas wordt de muurschildering aan de binnenkant van diezelfde kopwand voor een deel aan het oog getrokken door een nieuw lokettenhok, dat hier enige jaren geleden werd geplaatst. Oorspronkelijk was het plaatskaartenkantoor in de noordelijke zijbeuk, dus aan de kant van de hoofdingang. Het was een bijzonder lokettenfront, met kenmerkende halfronde balies. De architect hoopte op die manier de doorstroom aan het loket te kunnen bevorderen. Het was in de eerste plaats dus een praktische oplossing, maar wel een heel stijlvolle. Aan de andere kant van de hal bevond zich het restaurant. Na de hoge ontvangsthal kwam de lage dwarshal. Aan de rechterkant was de babage-afdeling. Liep men rechtdoor, dan volgde al snel de kaartcontrole. Die was er nog altijd, men had nu eenmaal een geldig kaartje nodig om naar het perron te mogen, maar de twee reizigersstromen waren niet meer zostrikt gescheiden. Was men de kaartcontrole gepasseerd, dan ging men naar één van de twee perrons via een -zeker voot die tijd- opvallend brede tunnel.
Er is in de loop van de tijd veel veranderd en verbouwd aan de publieke ruimten van het station en die veranderingen hebben de hal lang niet altijd evenveel goed gedaan. Toegegeven, de wandschilderingen zijn keurig bewaard gebleven (en zelfs geconserveerd!). maar het lokettenfront, dat juist voor dit station zo karakteristiek was, moest verdwijnen. Aan het begin van de 21ste eeuw werden de loketten zelfs verplaatst, zodat op de plek waar ze eerst waren ruimte kwam voor winkels. Ook de wachtruimte, het restaurant en de bagage afdeling hebben allang een commerciële invulling gekregen. De ruime stationshal van weleer is tegenwoordig een soort overdekt winkelcentrum geworden. Overigens wel met respect voor de monumentale hal. Dat is nog niet eens zo heel lang geleden wel anders geweest…
Boven: De afmetingen van de hoge hal mogen er zijn: ongeveer 40 meter lang, ruim 20 meter breed en zo'n 15 meter hoog (geschat). Toch lijkt de ruimte, door de goede verhoudingen in de afmetingen, veel minder groot dan deze in werkelijkheid is. Toen het station in gebruik werd genomen was de hal veruit de grootste in haar soort van ons land en bijna twee keer zo groot als dat van station Maastricht, dat tot dan toe de grootste was. In de afgelopen decennia is de inrichting en het gebruik van de hal behoorlijk veranderd, maar tegenwoordig straalt het weer de monumentaliteit van weleer uit. Ook nu de hal een klein overdekt winkelcentrum is geworden, waarbij men er voor gezorgd heeft dat de winkels in de zijbeuken van de hal zijn geplaatst (dat is in het verleden wel eens anders geweest). En ook die houten banken, die overigens nog niet eens zo heel lang geleden zijn geplaatst, misstaan eigenlijk helemaal niet. Dat deed trouwens wel een enorme buis van zo'n veertig meter lengte dat diagonaal in de hal heeft gehangen. Het was een kunstwerk van Rudi van de Wint en werd in 1977 geplaatst bij de ingebruikname van de metro. Een heel lang leven was dit "Ruimtediagonaal" niet beschoren, want al na een jaar of elf werd deze alweer verwijderd. Vermoedelijk wordt het maar door héél weinig mensen gemist...
 
 
 

Onder (beide afbeeldingen): De hal is in de loop van de tijd behoorlijk veranderd. Op de linkerfoto de hal zoals deze er oorspronkelijk uitzag. Een grote en vrij lege ruimte, met aan de rechterkant de loketten en daar tegenover (hier niet te zien) het restaurant. Links op de achtergrond is de doorgang naar de dwarshal. Een overzichtelijk geheel, dus. De loketten hadden halfronde muurtjes. Alhoewel het als een typisch stijlelement van dit station viel te beschouwen, had de architect dit echter niet als zodanig bedoeld. Schelling wilde in de eerste plaats de doorstroming aan het loket bevorderen. Kennelijk had men grote verwachtingen, want er waren in die tijd niet minder dan tien loketten. De rechterfoto dateert uit het begin of het midden van de jaren tachtig. De hal is inmiddels opgefleurd met planten, waarbij overigens lang niet iedereen gelukkig was met de vormgeving van de plantenbakken. Datzelfde gold uiteraard ook voor het al genoemde "Ruimtediagonaal", dat hier prominent het beeld doorsnijdt. Op de sokkel van het beeld is inmiddels een prullenbak gemonteerd, waarbij het kunstwerk wel wat geweld wordt aangedaan. De loketten hebben hier nog hun karakteristieke muurtjes, maar aan het einde van de jaren tachtig zou dat veranderen. Er kwam toen een nieuw lokettenfront, waarbij de karakteristieke muurtjes helaas het veld moesten ruimen. Het aantal loketten was overigens toen al aanzienlijk verminderd.

 
 
Onder: De muurschildering op de oostelijke wand. Hierop staan de geschiedenis en de ontwikkeling van de spoorwegen centraal, waarbij diverse stoomlocomotieven uit de (westerse) wereld zijn afgebeeld. Een aantal daarvan zijn direct herkenbaar. Aan de linkerkant zijn dit onder andere een Amerikaanse Norris 4-2-0 uit 1841, de "Arend" van 1839 en er is nog net een NRS serie 100 te herkennen. Aan de rechterkant zien de onder meer de beroemde "Rocket" van George Stephenson uit 1829, een Britse locomotief van het type Crewe (ook wel bekend als de Buddicom) uit 1845 en een NS serie 3500 "Blauwe Brabander". Op de voorgrond staan vijf van de meest vooraanstaande pioniers van het spoor (vlnr: John Blenkinsop, Marc Séguin, Richard Trevithick, Andrew Vivian en -uiterst rechts- George Stephenson) en ook James Watt (tweede van rechts), de uitvinder van de stoommachine, ontbreekt niet.
Onder: wandschildering op de westelijke wand, boven de doorgang naar de dwarshal en de perrontunnel. Ook hier is een diversiteit aan treinen te zien. Ditmaal voornamelijk Nederlands materieel, links stoom en rechts diesel en elektrisch. De kenner zal hier direct zien dat het elektrische treinstel het toen gebruikte kleurenschema van de dieseltrein heeft, en omgekeerd. Uiteraard ontbreekt het gevleugelde wiel niet. Aan de onderkant zijn diverse herkenbare gebouwen te herkennen. Links zijn dit bouwwerken uit wat de "oude wereld" genoemd werd, zoals een Egyptische piramide, de Wat Aram in Bankok en de Blauwe Moskee van Istanbul. Aan de rechterkant staan beroemde westerse gebouwen, zoals het Empire State Building (new York), de Sint Pieter (Rome), de Eiffeltoren en de Notre Dame (Parijs). De brug aan de linkerkant is zeer waarschijnlijk de spoorbrug van Quebec (en dus niet de wereldberoemde Forth-brug, al lijkt deze er wel wat op), die aan de rechterkant is mij niet bekend. Daaronder staan bekende en typische Nederlandse bouwwerken, zoals een molen, een watertoren en een ophaalbrug. Verder zien we de Domtoren, de Munttoren, de Beurs van Berlage en een paar Amsterdamse grachtenpanden.
 
 
Onder: Een detail van de oostelijke muurschildering, en wel van de wereldbol. Hierop staan diverse lijnen, voorstellende de diverse internationale spoorverbindingen. Eén van die lijnen is de verbinding tussen Amsterdam en Berlijn. Oorspronkelijk ontbrak deze lijn op de muurschildering. Alma, zelf een overtuigd socialist, had deze destijds bewust weggelaten omdat hij fel gekant was tegen het opkomende nazisme. Op het oog een vrij klein detail, maar wel één met een politieke boodschap! Het schijnt dat een glazenwasser die lijn er later alsnog heeft opgeschilderd. Wanneer dit is gedaan is niet bekend, wellicht dat dit kort na de bezetting is gedaan.
Onder: Op een prominente plaats in de hal, direct naast de trap naar de tram, staat dit natuurstenen beeld. "Terugblik" heet het officieel en het is de tegenhanger van de "Toekomst", het bronzen haut-reliëf aan de buitengevel. Het werd dan ook door dezelfde beeldhouwer gemaakt, ditmaal werd het vervaardigd van grijs Zweeds kalksteen. Oorspronkelijk stond het beeld op een gemetselde sokkel. Enige jaren geleden werd deze echter met tegels bekleed, hierbij werd het verlost van die stinkende afvalbak. Het beeld kreeg eveneens een opknapbeurt, waardoor het een tijdje niet in de hal te zien is geweest. Met die terugblik werd overigens gerefereerd aan het eeuwfeest van het Nederlandse spoor, hetzelfde thema is ook bij de wandschilderingen terug te vinden. Maar het vrouwenfiguur lijkt inmiddels ook terug te kijken (en misschien zelfs wel terug te verlangen) naar de tijd dat de hal nog gewoon een stationshal was. Doordat er nu een felgekleurd lokettenhok pal naast staat en de aankleding van de hal nu veel drukker is geworden valt het beeld helaas wat minder op...
 
 
Onder: In de dwarshal, waar deze overgaat in de hoge hal, is nog een kunstwerk van Peter Alma te zien. Het is een tegeltableau dat Alma maakte voor het Marnixbad. Toen dit zwembad en badhuis in 2004 werd gesloopt en vervangen door nieuwbouw bleef dit tableau bewaard. Het werd opgeknapt en kreeg enige jaren geleden haar nieuwe plek. Op zich past het best wel goed bij het station, ook al heeft het thema van het tableau helemaal niets met het spoor van doen...
 

 

 

  Free counter and web stats versie: 28-07-2014