Home ] Terug naar de eerste pagina ] Vorige pagina ] [ Volgende pagina ]
   
 
AMSTERDAM AMSTEL

 

Onderdeel van een stedenbouwkundig plan

   
   
   
De twee nieuwe stations die als onderdeel van de \spoorwegwerken-Oost zijn beiden ontworpen door H.G.J. Schelling, die op dat moment al een heel aardige staat van dienst als architect van stations. Met zijn ontwerpen voor de stationsgebouwen in Sittard (inmiddels gesloopt) en Naarden-Bussum werd zijn naam al gevestigd. Hierna volgden kleinere -maar zeker niet minder interessante- stations, zoals Koog-Zaandijk, Putten, Boskoop en Waddinxveen. Het hoogtepunt uit zijn vooroorlogse carrière vormen echter deze twee Amsterdamse stations, het Amstelstation vormt hierbij volgens velen het absolute hoogtepunt uit zijn gehele oeuvre. Het revolutionaire station Amsterdam Amstel was echter meer dan alleen een essentieel onderdeel van bovengenoemd spoorproject, het vormde zelfs een schakel van een nog veel groter stedenbouwkundig plan.
In de voorbije decennia waren al diverse nieuwe wijken uit de grond gestampt, maar om het snel groeiende aantal inwoners echt aan te kunnen waren meer en grootschaliger uitbreidingen nodig. Toen de plannen voor de Spoorwegwerken-Oost werden gepresenteerd werd op datzelfde moment volop gewerkt aan het Algemeen Utbreidingsplan (AUP), het tot dan toe grootste stedenbouwkundig project van Amsterdam. Op zich had dit plan niet echt een directe relatie tot het project Spoorwegwerken-Oost, de uitvoering van het AUP zou pas na de Tweede Wereldoorlog goed op gang komen. Maar de geestelijk vader ervan, de bekende stadsplanoloog C. van Eesteren, was ook nauw betrokken bij de inrichting van het gebied rondom het Amstelstation. Het ontwerpen van dit station ging dan ook in samenspraak met Van Eesteren. Ook de architect Leupen, eveneens werkzaam bij de dienst Publieke Werken, was hierbij betrokken. Ten opzichte van het oude station Weesperpoort werd het Amstelstation ruim anderhalve kilometer zuidwaarts verplaatst, niet ver van de pas gebouwde Berlagebrug over de Amstel. Het had wellicht voor de hand gelegen om het station in de directe nabijheid van deze brug te bouwen, zodat de aan de overzijde van de Amstel gelegen buurten er optimaal profijt van zouden hebben. Maar het station kwam nog wat zuidelijker te liggen, waarbij het stationsgebouw juist aan de andere kant van het spoor kwam te staan. In het verlengde van de Berlagebrug was namelijk al een groot verkeersplein (het Prins Bernhardplein) gepland, waarop de latere Wibautstraat -die op de plaats van het vroegere spoor naar station Weesperpoort werd aangelegd- en een nieuwe uitvalsweg (de Gooiseweg) werden aangesloten. Direct naast dit nieuwe plein zou een tweede plein komen. Aan dit langgerekte Julianaplein zou het Amstelstation worden gebouwd. Maar juist vanwege die twee grote pleinen dreigde het station wat weg te vallen in een veel te grote open ruimte. De afzijdige wat ligging zou nog extra versterkt doordat Van Eesteren in zijn oorspronkelijke plan had bedacht dat het gebied direct vóór het nieuwe station groen zou blijven, een groot parkachtig gebied dat helemaal door liep tot en met het vroegere landgoed Frankendael. Architect Schelling loste dit probleem even simpel als doeltreffend op door een langgerekte en hoge stationshal dwars op de sporen te plaatsen, met de hoofdingang in de noordelijke lange gevel. Op die manier werd de ingang toch nog op de stad gericht. Een bijkomend door die "dwarse opstelling" voordeel was het feit dat het enorm lange stationsplein in drieën kon worden opgesplitst. Hierdoor konden de drie voornaamste vormen van aanvullend vervoer (auto, bus en tram) strikt van elkaar worden gescheiden. Het noordelijke plein voor de hoofdingang werd gereserveerd voor het vervoer per auto. Passagiers konden zo makkelijk worden afgezet danwel worden opgehaald. Ook werd er ruimte gereserveerd voor taxi's, die ook toen al volop aanwezig waren. Het zuidelijke deel van het Julianaplein werd een busstation en is dan ook aanzienlijk groter. Aan het uiteinde van dit plein werden de dienstwoningen van het station gebouwd. Uiteraard werd ook aan de tram gedacht. Deze werd aangelegd op een wat lager deel aan de oostkant van het plein. Ook de tramreizigers kregen een eigen toegang tot het station, via een tunneltje en een trap loopt men rechtstreeks de stationshal in.
 
Boven: Een fraaie luchtfoto van het Amstelstation en de directe omgeving. Duidelijk is te zien dat het stationsgebouw het Julianaplein in tweeën deelt. Het zuidelijke plein is aanzienlijk groter, hier was (en is nog altijd!) een busstation. Het noordelijke deel van het plein is aanzienlijk kleiner, maar hier is wel de hoofdingang. Hiervandaan leidt de weg rechtstreeks naar het Prins Bernhardplein, hier uiterst rechts te zien. Ook de Meester Treublaan en de Berlagebrug zijn duidelijk herkenbaar. Het stationsgebouw heeft ook nog een derde toegang. Rechtsonder is te zien dat bij de tramhalte de ingang van een tunneltje ligt. Deze komt rechtstreeks uit in de stationshal. Op het eerste gezicht lijkt het alsof dezelfde omgeving er vandaag de dag totaal anders uitziet, maar dat valt eigenlijk best wel mee. Zo staan die zes huizenblokken aan de achterkant van het station er nog altijd en ook het huizenblok rechtsboven bestaat nog. Alleen de twee gebouwen tussen de genoemde woningblokken zijn verdwenen en ook het gebouwencomplex aan de linkerkant (Blooker) is allang vervangen door een kantoorflat.
 
Onder: Het Prins Bernhardplein, met op de achtergrond het Amstelstation en op de voorgrond de brug over de Ringvaart. Toen deze foto werd gemaakt bestonden het plein en het station al zo'n vijftien jaar, maar desondanks ziet het plein er nog opvallend kaal uit. Dat beeld zou overigens in de daaropvolgende decennia radicaal veranderen...
 
 
Onder (beide foto's): Tweemaal het Prins Bernhardplein, links gezien vanaf het eerste perron van het Amstelstation en rechts vanaf de Meester Treublaan. Ondanks het vele groen zijn de beide pleinen inmiddels zo goed als geheel omgeven door bebouwing, al zijn deze er pas in de afgelopen decennia gekomen. Het vroegere Renault-gebouw (prominent aanwezig op de linkerfoto) werd bijvoorbeeld aan het begin van de jaren zestig gebouwd, het hier deels zichtbare Amstelgebouw (foto rechts) zelfs pas in de jaren negentig. Het appartementencomplex links op de foto dateert vermoedelijk uit de late jaren zestig of de vroege jaren zeventig.woonwijk.
 
 
Onder: Het Julianaplein is zeer langgerekt en kent een behoorlijk hoogteverschil. Het deel met de tramhalte en de rijstrook richting het Prins Bernhardplein ligt bijna drie meter lager dan het gedeelte rondom het stationsgebouw. Het Julianapark, dat door Van Eesteren bedachte groene gebied, licht aan de rechterkant en is hier net niet te zien. Dat "park" is inmiddels een woonwijk...
Onder: Aan de zuidkant van het Julianaplein, achter een personeelskeet van de GVB, staat dit huizenblokje. Het zijn de voormalige dienstwoningen van het Amstelstation, hier te zien vanaf het eerste perron. Tot ver in de jaren zeventig werden ze ook daadwerkelijk als personeelswoningen gebruikt, of de huizen nu nog in het bezit zijn van NS of ProRail is mij niet bekend. Let ook op het natuurstenen reliëf aan de gevel.
 
 
Onder (beide foto's): De achterzijde van het Amstelstation. Gedurende lange tijd was dit één gesloten geheel. Pas in het midden van de jaren zeventig kwam aan deze kant van het station een toegang. Mede hierdoor kon de Omval tot kantorenpark worden omgebouwd. Dit bleek een wisselwerking; in de tweede helft van de jaren negentig werd de eenvoudige toegang omgebouwd tot een volwaardige entree (foto rechtsonder).
 
 
Onder: Achter het station, omgeven door enorme kantoorkolossen staat het laatste overblijfsel van het vroegere industrieterrein. Het is het voormalige portiershuisje van de vroegere cacaofabriek Blooker. Deze fabriek werd aan het begin van de jaren zestig overgenomen door Bensdorp uit Bussum, kort daarna werd de Blooker gesloten. Op de plaats waar de fabriek heeft gestaan werd later de "Leeuwenburg" (het huidige hoofdgebouw van de Hogeschool van Amsterdam, voorheen een hoofdkantoor van de Postbank) gebouwd. Het portiersgebouwtje staat overigens niet helemaal op haar oorspronkelijke plek. Het werd een jaar of elf geleden helemaal opnieuw opgebouwd, waarbij het huisje een kwartslag werd gedraaid. Tegenwoordig heeft het een horecabestemming.
 

 

 

  Free counter and web stats versie: 16-06-2014