[ Home ] [ Terug naar de eerste pagina ] [ Vorige pagina ] [ Volgende pagina ]
   
 
AMSTERDAM AMSTEL

 

Spoorwegwerken Oost

   
   
   
Halverwege de jaren twintig van de twintigste eeuw was er aan de chaotische toestanden in Amsterdam-Oost nog nauwelijks iets veranderd. Integendeel zelfs, want door en door de onverminderde groei van de stad en door het toegenomen verkeer was het er alleen maar erger op geworden. Dat gold uiteraard ook voor de hoeveelheid klachten met betrekking tot de overwegen, die vaker dicht dan open leken te zijn. Voor het Amsterdamse gemeentebestuur was ondertussen de maat allang vol en had -al jaren tevoren- een commissie in het leven geroepen om uit te zoeken hoe de verkeerssituatie in Amsterdam-Oost kon worden verbeterd. Het was al heel snel duidelijk dat hier gigantische bedragen mee gemoeid zouden zijn, veel te groot voor alleen de gemeente Amsterdam. Dit was in de tijd dat de Eerste Wereldoorlog was uitgebroken en hoewel ons land niet direct bij deze oorlog betrokken was, waren de gevolgen ervan wel degelijk merkbaar. De twee grote spoorwegmaatschappijen raakten beiden in grote financiële moeilijkheden en werden gedwongen om intensief te gaan samenwerken. Ook zij zagen wel de noodzaak tot verbeteringen in, maar beschikten niet over de nodige geldelijke middelen. Het Rijk ging zich er nu ook mee bemoeien en na heel veel onderhandelen was er aan het einde van de jaren twintig een oplossing over de verdeling van de kosten van het circa 28 miljoen gulden kostende project. Opmerkelijk genoeg waren op dat moment al grootschalige verbouwingen aan het spoor in Amsterdam gaande, maar dan in het westen van de stad. En ook hier ging het om ingrijpende verbouwingen. Zo werd -onder andere- het Centraal Station fors uitgebreid en ook hier werden de sporen opgehoogd.
Terug naar Amsterdam-Oost, waar men in 1932 (eindelijk) een definitief plan kon presenteren. De sporen tussen het Centraal Station en Diemen en naar Duivendrecht werden opgehoogd en de sporen naar Utrecht meteen ook geëlektrificeerd. Bovendien werden de sporen tussen het Centraal Station en station Muiderpoort nu zo gelegd dat de diensten naar Utrecht en Hilversum onafhankelijk van elkaar kon worden uitgevoerd. De diverse goederenemplacementen werden samengevoegd tot één groot, nieuw rangeerterrein in de Watergraafsmeer. De Binnenhaven, bij de Dijksgracht, werd dichtgegooid om zo plaats te maken voor een nieuw opstelterrein. Tot slot werden twee nieuwe stations gebouwd, Muiderpoort en Amstel. Het nieuwe station Muiderpoort werd gebouwd in de splitsing tussen de spoorlijnen naar Utrecht en Hilversum, station Amstel verving het oude Weesperpoortstation.
Tijdens het maken van de definitieve plannen diende zich een nieuw probleem aan. In het najaar van 1929 ontketende een beurskrach een enorme wereldwijde economische crisis. Die crisis werd vanaf het begin van de jaren dertig ook in Nederland voelbaar, met als direct gevolg een alsmaar stijgende werkloosheid. Dat het plan uiteindelijk toch werd doorgezet was niet in de laatste plaats te danken aan de toenmalige Amsterdamse wethouder De Miranda, die de werkloosheid in Amsterdam te lijf wilde gaan met werkverschaffingsprojecten. De twee bekendste van deze projecten in Amsterdam waren de aanleg van het Amsterdamse Bos (het zogenoemde Boschplan) en de Bosbaan. Maar ook de aanleg van het Flevopark in Amsterdam-Oost en dus ook deze "Spoorwegwerken-Oost", zoals het plan al snel werd genoemd, werden als werkverschaffingsprojecten aangemerkt.
In februari 1934 werd dan eindelijk gestart met de omvangrijke werkzaamheden, die zo'n acht jaar in beslag zouden nemen. Het belangrijkste deel van de werken, de verhoogde sporen richting Hilversum en Utrecht en de nieuwe stations Amstel en Muiderpoort, werden op 15 oktober 1939 feestelijk in gebruik genomen. Opmerkelijk detail: dat was precies vijftig jaar na de opening van het Centraal Station, een gegeven waar bij de opening trouwens ook aan werd gerefereerd. De Spoorwegwerken Oost waren toen overigens nog niet helemaal voltooid, er zou hierna nog zo'n 2,5 jaar aan gewerkt worden. Hierbij heeft het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog ongetwijfeld voor enige vertraging gezorgd, maar onder leiding van de Duitse bezetter werden de werkzaamheden wel weer hervat. De Spoorwegwerken Oost werden in 1942 voltooid. Toen werd helaas ook duidelijk waarom de Duitsers het werk voort lieten zetten; nog in datzelfde jaar werden de eerste Amsterdamse Joden per trein vanaf het Oostelijk Havengebied en vanaf het Muiderpoortstation afgevoerd naar de concentratiekampen…
 
Boven: In het voorjaar van 1938 is de aanleg van het verhoogde spoor in volle gang. Voor het aanleggen van de spoordijken was heel veel zand nodig. Dat zand werd gewonnen in een afgraving bij Crailo, even ten noordwesten van Hilversum (rond de plaats waar zich nu de "Stapelplaats Crailoo" van Railpro bevindt). Tot op de dag van vandaag herinneren de langwerpige, rechthoekige plassen ten westen van het spoor hieraan. Deze foto werd genomen vanaf een viaduct over het spoor bij de overweg Beukenweg/Maritzstraat. Aan de rechterkant is de Tugelaweg te zien, aan de andere kant de Vrolikstraat. Wat vooral opvalt is dat men alle ruimte heeft om te bouwen. Er lagen hier dan ook niet minder dan negen sporen, waarvan er twee tramsporen van de Gooische Tram waren. Daarvan bleven uiteindelijk maar twee laaggelegen sporen over, zodat er in ieder geval nog treinverkeer mogelijk bleef. De Gooische Tram zou hier nooit meer terugkeren. Nadat de werkzaamheden hier waren voltooid bleef dus nog een aanzienlijke strook grond over, hierop werd aan het begin van de jaren vijftig de Populierenweg gebouwd.
 
Onder: En zo ziet diezelfde omgeving er bijna tachtig jaar later uit. Dit is die Populierenweg, maar dan nu gezien in de richting van de Maritzstraat. De oriëntering is dus in tegenovergestelde richting ten opzichte van bovenstaande foto. Het is haast niet meer voor te stellen dat hier tot wel negen sporen gelijkvloers hebben gelegen...
 
 
Onder: De Oosterdokssluisbruggen, even ten oosten van het Amsterdamse Centraal Station. Op het eerste gezicht lijkt dit een wat vreemde foto op een paginareeks dat het Amstelstation als thema heeft. Deze markante rolbasculebruggen zijn echter óók een onderdeel van de Spoorwegwerken Oost. De drie spoorbruggen -met elk twee sporen- werden in de tweede helft van de jaren dertig gebouwd, waarmee de capaciteit ten oosten van het Centraal Station aanzienlijk werd vergroot. De bruggen waren overigens één van de allereerste onderdelen van de Spoorwegwerken Oost dat gereed kwam.
 
 
Onder: De werkzaamheden nabij het nieuwe Amstelstation, ter hoogte van de brug over de Ringvaart en gezien in de richting van de Schollenburgstraat. Aan de linkerkant zijn de "oude" verlegde sporen richting station Weesperpoort te zien. De twee sporen op de voorgrond lijken hulpsporen te zijn, die dienst doen terwijl het hoofdspoor wordt verplaatst. Helemaal aan de rechterkant is een deel van het nieuwe dijklichaam te zien. Het is en blijft verwonderlijk hoeveel haast men in die tijd kennelijk had met de elektrificatie van het spoor. In plaats van het nieuwe hooggelegen spoor af te wachten, kwam het spoor richting station Weesperpoort in 1938 onder de draad. Hier is duidelijk te zien dat de verlegde sporen van bovenleiding wordt voorzien…
Bron: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam (bestandsnr: 010003019152)
Onder: Op 15 oktober 1939 werden de stations Amstel en Muiderpoort gelijktijdig feestelijk in gebruik genomen. Op die bewuste dag was het ook precies 50 jaar geleden dat het Amsterdamse Centraal Station werd geopend. Alhoewel het zeer waarschijnlijk puur toeval was dat dit samenviel, op de eerste plaats werden de twee stations op die dag geopend omdat toen de winterdienstregeling inging, werd er tijdens de opening wel degelijk aan gerefereerd. De enorme hal van het Amstelstation kwam al meteen goed van pas. Hier werd de officiële opening verricht door de toenmalige minister van verkeer en waterstaat Albarda. In zijn toespraak hoopte deze vurig dat: "…de vruchten van den arbeid zullen worden genoten door een vrij volk in een vrij land…". De Tweede Wereldoorlog was toen inmiddels al uitgebroken…
 

 

 

  Free counter and web stats versie: 5-05-2014