| |
AKKRUM
| | |
Afkorting: | Akm |
Maatschappij: | Nederlandse
Spoorwegen (NS) | Type: | vereenvoudigd
Standaardtype Douma (klein) | Architect: | C.
Douma | Bouwjaar:
| 1973 | Baanvak:
| Heerenveen
- Leeuwarden | | |
| |
Zo'n 3,5 jaar nadat in
Beilen het eerste exemplaar van het vereenvoudigde Standaardtype Douma was gebouwd
begon de "serieproductie" van dit type stationsgebouw. En hoe! Alleen
al in het jaar 1973 kwamen er zeven van gereed, waarvan er zes in de maand oktober
in gebruik werden genomen. Het zevende gebouw -dat in het Friese Akkrum was gebouwd-
deed toen al twee maanden dienst. Daar verving het een ruim honderd jaar oud stationsgebouw,
dat eveneens een standaardgebouw was. Akkrum ligt in hartje Friesland, aan
de noordoostelijke rand van de gemeente Heerenveen. Het ontstond ooit als terpdorpje
aan de rivier de Boorn, waar het in de loop van de tijd uitgroeide tot agrarisch
streekdorp. Met name de veeteelt vormde een belangrijke bron van bestaan, van
hieruit ontwikkelde zich de handel in zuivelproducten, later aangevuld met een
zuivelfabriek, een veevoederfabriek en een exportslachterij. Dankzij die industrie
maakte Akkrum met name in de twintigste eeuw een enorme groei door, waarbij het
dorp met het naastgelegen plaatsje Nes een tweelingdorp ging vormen. Het spoor,
en in een veel later stadium ook de autosnelweg A32, waren hierbij cruciaal. Het
dorp kreeg reeds in 1868 een station, gelijktijdig met de ingebruikname van het
laatste deel van de spoorlijn Arnhem-Leeuwarden, ook wel Staatslaan A genoemd.
Zoals gebruikelijk bij een Staatslijn kwam ook hier een standaard stationsgebouw,
en wel één van het wat grotere type 5e klasse. Daarvan zijn er in
totaal negen gebouwd, allen waren ze te vinden langs het spoor tussen Deventer
en Zwolle, tussen Meppel en Groningen en tussen Heerenveen en Leeuwarden. Aan
laatstgenoemde traject waren ze naast Akkrum ook gebouwd bij de stations Grou-Jirnsum
en Wirdum. De gebouwen zagen er vrijwel hetzelfde uit als haar kleinere soortgenoten,
maar waren wat groter. Ook waren bij de meeste grotere gebouwen -waaronder dit
exemplaar- de raamkozijnen wat moderner van vormgeving. Maar ondanks dit grotere
formaat bleek dit gebouw voor Akkrum te krap bemeten. Al na vijf jaar moest het
worden uitgebreid. Aan de linkerkant kwam een forse vleugel met een eindgebouw,
waardoor de gevellengte bijna verdubbelde. Overigens werd die uitbreiding in dezelfde
stijl als het stationsgebouw gebouwd, zodat er een soort eenheid ontstond, al
was de symmetrie van het gebouw geheel verloren gegaan. In de twintigste eeuw
zou het gebouw nog minimaal één keer worden verbouwd. In 1973
moest het stationsgebouw na 105 jaar trouwe dienst plaatsmaken voor een moderner
gebouw. Dit werd een iets kleinere versie van het stationsgebouw dat drie jaar
eerder in Beilen was neergezet. Naast het kleinere formaat waren er nog wat wijzigingen
doorgevoerd. Het belangrijkste verschil was het gebruik van gele en bruine handvormstenen
voor het metselwerk, waar bij het Beilense stationsgebouw nog gebruik werd gemaakt
van monotone, grauwe metselstenen. Dit gaf het stationsgebouw van Akkrum een veel
verzorgder uiterlijk. De bruine kleur stenen werden uitsluitend gebruikt voor
het hoge "blok" aan de voorzijde, het overige wanden hadden een geelachtige
kleur. Zoals al aangegeven is dit gebouw iets kleiner dan het Drentse stationsgebouw,
al is dit aan de buitenzijde niet of nauwelijks waar te nemen.. Van binnen was
het verschil wat duidelijker zichtbaar. Zo was de hal waarneembaar smaller en
was er (meestal) slechts één loket. Over dat loket gesproken.
Het spreekt inmiddels voor zich dat deze op dit station allang is opgeheven. Wanner
dit in Akkrum gebeurde is mij niet bekend, in ieder geval vóór het
jaar 2000. Het gebouw heeft inmiddels diverse functies gehad, variërend van
een makelaarskantoor tot kapsalon. Een deel van het gebouw had hierbij steevast
een horecafunctie. Sinds 2016 is het in gebruik bij Thuis Toko Mardjantie, waar
Indonesische gerechten kunnen worden afgehaald en workshops kinnen worden gevolgd.
Het gebouw ziet er anno 2022 nog heel behoorlijk uit, al zijn de huidige kleuren
zeker niet authentiek.
| . Boven
en onder: Het huidige stationsgebouw van Akkrum werd op 17 augustus 1973 in gebruik
genomen. Het was -na Beilen- het tweede station dat van een vereenvoudigd Standaardgebouw
Douma werd voorzien, later dat jaar zouden er nog zes van dat type in gebruik
worden genomen. Het belangrijkste verschil met het stationsgebouw van Beilen is
het wat kleinere formaat. Het is ruim 2,5 meter korter en 1,5 meter smaller. In
de praktijk valt dit kleinere formaat nauwelijks op omdat de proporties nagenoeg
hetzelfde zijn. Een ander belangrijk verschil is het materiaalgebruik. Dankzij
het gebruik van een ander type baksteen -waarbij bovendien twee verschillende
kleuren zijn gebruikt- is dit een veel aantrekkelijker gebouw om te zien, ook
toen het nog niet die vrolijke kleuren van nu had. Die kleurstelling van het houtwerk
is uiteraard niet authentiek, maar op de één of andere manier misstaat
het niet. Aan de perronzijde (onder) valt de forse uitbouw, hier heeft nog jarenlang
een bloktoestel gestaan. Het station had zelfs een tweede post. Deze stond nabij
de draaibrug, zo'n 300 meter noordwaarts. Akkrum was één van de
allerlaatste stations aan een hoofdlijn waar nog klassieke beveiliging werd gebruikt,
pas eind 1984 zou deze worden gemoderniseerd en verdwenen hier de armseinen... .
. |
| | | | Onder:
Het eerste stationsgebouw van Akkrum was een wat grotere versie van het 5e klasse
standaard stationsgebouw, een type dat -onder andere- ook in Olst, Wijhe en Beilen
was te vinden. Het stationsgebouw van Akkrum bleek echter al kort na de opening
te klein te zijn, in 1873 werd aan de linkerkant een extra vleugel met een eindgebouw
toegevoegd. Op de foto is te zien dat het overpad naar het perron links van het
stationsgebouw is (vanaf de voorkant gezien), bij het huidige gebouw bevindt deze
zich aan de rechterkant. .
| Onder:
Zoals in zoveel Friese plaatsen was ook in Akkrum de zuivel een belangrijke bron
van bestaan. Het dorp had dan ook een eigen zuivelfabriek, maar deze is al heel
lang geleden gesloten. Naast de fabricage was ook de handel in zuivelproducten
hier volop aanwezig, en dan met name de export van kaas. Langs de Galemaleane
-waaraan ook het station staat- herinneren nog enkele kaaspakhuizen hieraan. Een
mooi voorbeeld is dit monumentale gebouw uit 1929 van de firma Van Woerden. Het
is een rijksmonument. .
| | | | | Onder:
Nogmaals de perronzijde van het station, maar nu met een deel van het perron erbij.
Oorspronkelijk had dit station -zoals zoveel andere Staatsspoor stations- twee
smalle perrons, met daartussenin één spoor. Het huidige eilandperron
ligt er echter al sinds mensheugenis. Helemaal aan de linkerkant is nog net het
witte pand te zien waarin vroeger het stationskoffiehuis was gevestigd. .
| Onder:
Het dorp Akkrum wordt sinds jaar en dag doorsneden door zowel het spoor als de
autosnelweg A32. Evenals bij het naburige station Grou-Jirnsum het geval is heeft
de snelweg een afrit bij het station. Bij die afrit is een carpoolplaats en ook
bij het station zijn volop parkeerplaatsen. Ideaal voor wie een dagje met de auto
naar Leeuwarden wil, maar niet met de parkeerkosten wil zitten
.
| | | | | Onder
(beide foto's): De draaibrug over de Boorne (de Boarn). De huidige brug is nog
betrekkelijk jong. Ze werd in 2011 gebouwd en verving een oudere draaibrug, die
een doorvaarthoogte van slechts iets meer dan een meter had. Die moest dus voor
bijna elk bootje open. De huidige doorvaarthoogte van circa drie meter is dan
ook een grote verbetering. Die extra hoogte werd ook benut om een naastgelegen
overweg te kunnen vervangen door een onderdoorgang voor het wegverkeer. De nieuwe
draaibrug moest om veiligheidsredenen van zogenoemde passeerstroken worden voorzien,
waardoor deze aanzienlijk breder werd. Om de brug toch te kunnen openen worden
deze passeerstroken tijdens het draaien omhoog geklapt. Vanaf het perron lijkt
de brug er dan ineens veel forser uit te zien. (foto rechtsonder) .
| | | | | | |
versie: 19-05-2022 |