[ Home ] [ Terug naar de eerste pagina ] [ Volgende pagina ]
   
 
VLISSINGEN

 

Eén stad, twee stations...

   
VLISSINGEN STAD  
Bouwjaar: 1872  
Gesloopt: ca. 1950  
     
VLISSINGEN HAVEN I  
Bouwjaar: 1873  
Gesloopt: 1892  
   
   
Het jaar 2015 wordt een feestelijke voor Vlissingen, het is dan precies 700 jaar geleden dat de stad aan de Westerschelde stadsrechten kreeg. Maar Vlissingen is al veel ouder, al aan het begin van de zevende eeuw was hier een nederzetting. De geschiedenis van deze Zeeuwse havenstad is er één van grote pieken en diepe dalen; economische groei en stadsuitbreidingen werden meerdere malen afgewisseld met neergang, oorlogen, plunderingen en vernielingen. Aanvankelijk was Vlissingen vooral een handelsstad, maar dankzij de strategische ligging werd het in de zeventiende eeuw vestigingsplaats van de Admiraliteit (de voorloper van de huidige Koninklijke Marine), die er een scheepswerf had. Met name die scheepsbouw zou als een rode draad door de geschiedenis van Vlissingen gaan lopen…
In de Franse tijd (1795-1813) heeft Vlissingen het zwaar te verduren, vooral tijdens een mislukte Engelse invasie in 1809 (de Walcherenexpeditie) raakte de stad zwaar beschadigd en wordt het tot een ware vesting uitgebouwd. Een kleine vier jaar later was die Franse tijd echter voorbij en dreigde Vlissingen een "dode stad" te worden. Maar dat liep anders, integendeel zelfs. De marine (de naam Admiraliteit was in de Franse tijd komen te vervallen) keerde terug en begon opnieuw een scheepswerf, welke zou blijven bestaan tot 1868.
Met het vertrek van de marine uit Vlissingen dreigde zich een nieuwe periode van neergang aan te dienen, maar in feite werd hiermee een nieuwe bloeiperiode ingeluid. De beklemmende vesting was inmiddels opgeheven zodat de stad (eindelijk) kon uitbreiden. De aanleg van de Zeeuwse Lijn was toen al in volle gang en was op dat moment al tot en met Goes gevorderd. Ongeveer tegelijkertijd werd het Kanaal door Walcheren gegraven. Dat er gelijktijdig een vaar- én een spoorweg werden aangelegd lijkt natuurlijk een tegenspraak van de eerste orde te zijn, maar daar zat wel degelijk een logica achter. Om de spoorlijn tussen Goes en Middelburg aan te kunnen leggen moest er een dam worden gebouwd tussen Zuid-Beveland en Walcheren, dat toen nog een eiland was. Hierdoor werd een bestaande vaarweg geblokkeerd en moest er dus een vervangende worden gegraven. Het Kanaal door Walcheren mondt in Vlissingen via een sluizencomplex uit in de Westerschelde. Hieraan gekoppeld was een nieuw havengebied, bestaande uit een buitenhaven en twee binnenhavens, welke in de monding met de Westerschelde werden aangelegd.
Dat de bouw van het spoor en de waterwerken nauw met elkaar verweven waren blijkt wel uit het feit dat kanaal en spoot tussen Middelburg en Vlissingen pal naast elkaar liggen. Even ten noorden van Vlissingen vertakt de spoorlijn zich, waarbij de twee lijnen ieder met een eigen eindstation eindigde. De destijds aftakkende lijn eindigt bij de Buitenhaven, waar in 1873 het eerste station Vlissingen Haven werd geopend. Dit station had een vrij eenvoudig, maar wel opvallend langgerekt stationsgebouw. Er werd daar een station gebouwd omdat er op dat moment al vergevorderde plannen waren om een aanvullende veerdienst naar Engeland op te zetten. Het station kreeg daarom extra (grote) wachtruimten en er waren politie- en douanefaciliteiten aanwezig. Maar omdat dit station wel erg ver van de stad kwam te staan was een klein jaar eerder al een ander station in Vlissingen in gebruik genomen. Dat was station Vlissingen Stad en was gebouwd aan het einde van wat toen nog als de hoofdspoorlijn werd gezien. Het stond aan het Kanaal van Walcheren, vlakbij de vroegere Keersluisbrug. Kennelijk rekende men er aanvankelijk nog op dat ook dit een belangrijk station zou worden, want ook dit kreeg een volwaardig en royaal stationsgebouw. Het was een wat kleinere versie van het stationsgebouw van Middelburg. Dit was vooral te zien bij het middendeel, dat ten opzichte van de zijvleugels weg erg smal oogde. Maar ook de vleugels waren iets korter dan die van station Middelburg, al hadden ze wel hetzelfde aantal (7) traveeën. Station Vlissingen Stad is allesbehalve een succes geworden. Op papier stond het dan wel een stuk dichter bij de stad, ongeveer halverwege ten opzichte van station Haven, in werkelijkheid bedroeg de afstand nog altijd ruim een kilometer. Het station heeft de verwachtingen dan ook nooit waargemaakt. Terwijl het Havenstation sneltreinen en zelfs internationale treinen ontving moest station Stad het op het laatst alleen met stoptreinen doen. In Vlissingen sprak men dan ook over het "Locaal station". In 1894 viel het doek voor het station, na slechts 22 jaar dienst te hebben gedaan. Het stationsgebouw en enkele andere gebouwen van dit station bleven echter nog lange tijd bestaan, zelfs tot en met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Maar na de oorlog was het voormalige stationsgebouw slechts een ruïne, kort daarop werd het gesloopt. Station Vlissingen Haven daarentegen -de toevoeging "Haven" verviel overigens na het sluiten van station Stad- groeide aan het einde van de negentiende eeuw uit tot het belangrijkste station van Vlissingen, daar was juist een groter station noodzakelijk geworden…
Boven: Een fraaie gekleurde ansichtkaart uit het begin van de twintigste eeuw, met daarop het inmiddels opgeheven station Vlissingen Stad. Nadat het station was gesloten werd het voormalige stationsgebouw omgebouwd, zodat er zes woningen ontstonden. Oorspronkelijk had het gebouw aan de perronzijde een lange luifel, ongeveer dezelfde zoals die aan het stationsgebouw van Middelburg. De luifel aan station Vlissingen Stad werd na de opheffing verwijderd en heeft vervolgens nog een eeuw dienst gedaan op het stationsgebouw van Boxtel. Het vroegere stationsgebouw bleef nog vrij lang bewaard, maar overleefde de Tweede Wereldoorlog niet. Al tijdens de Duitse inval van mei 1940 raakte het zwaar beschadigd, toen een Duits vliegtuig op het gebouw neerstortte. De restanten werden uiteindelijk pas rond 1950 gesloopt. Let ook op die typische bolder aan de rechterkant van de kaart, deze lijkt wel haast (en wellicht ís het dat ook) een ingegraven loop van een oud kanon te zijn.
 
Onder: Ongeveer dezelfde plek, maar dan anno 2015. Ten opzichte van de kaart hierboven is het standpunt wat meer naar rechts verschoven. Op de plek waar het stationsgebouw ooit heeft gestaan, is nu een loods van de gemeentereiniging. Er is, afgezien dan van de sluis en de bebouwing aan de overkant, eigenlijk niet eens zo heel veel veranderd. Diezelfde bolder van de afbeelding hierboven lijkt hier nog altijd in de grond te zitten...
 
 
Onder: Er zijn, zelfs 120 jaar nadat station Stad werd opgeheven nog enkele tastbare herinneringen aan dit vroegere station. Zo zijn de restanten van de Keersluisbrug, die pal voor het station lag, nog makkelijk terug te vinden en ook de vroegere dienstwoning (zie de volgende foto) is bewaard gebleven. Maar het meest bijzondere is dat er nog een restant van de vroegere watertoren staat. Weliswaar is dit alleen de onderbouw van de toren, het reservoir verdween in de jaren vijftig. Enkele jaren geleden wilde de gemeente Vlissingen het voormalige watergebouw slopen, gelukkig kon dit op het nippertje worden voorkomen. In oktober 2014 werd het gebouwtje zelfs gekraakt. Overigens is het voortbestaan van dit unieke monumentje nog lang niet gegarandeerd…
.
Onder: Er bestaat nóg een gebouw van het vroegere station Stad. Dit gebouw, in onmiskenbare "Waterstaat-stijl", was de vroegere dienstwoning van de stationschef. Althans, voor de helft. De andere helft was eveneens een dienstwoning, maar dan van de havenmeester. Het pand staat opvallend ver van het vroegere station, namelijk aan de Prins Hendriklaan en tegenover de Eerste Binnenhaven. Dat is dichter bij station Haven dan station Stad en middenin het havengebied. Dat laatste moet trouwens de voornaamste reden voor deze opmerkelijke locatie zijn, station Haven beschikte namelijk over eigen dienstwoningen.
.
 
 
Onder: Het eerste station Vlissingen Haven was -in tegenstelling tot haar opvolgers- geen kopstation, dat vermoed ik althans. Het was een laag en langgerekt stationsgebouw, een gebouw dat behoorlijk afweek ten opzichte van de overige stationsgebouwen die oorspronkelijk langs de Zeeuwse Lijn werden gebouwd. Dit waren bijna allemaal "Waterstaatstations", of varianten daarvan. Dat station Haven meteen al zo'n fors stationsgebouw kreeg had te maken met de plannen om direct bij het station een veerdienst naar Engeland te starten. In het gebouw waren dan ook douanefaciliteiten aanwezig.
.
 
 
Onder: Een plattegrond van Vlissingen uit omstreeks 1875, met aan de rechterkant de nieuwe spoor en havenwerken. Te zien zijn de stations Stad (1) en Haven (2) en het Kanaal door Walcheren (3). Wat vooral opvalt is dat reizigers vanaf de stations een behoorlijke afstand naar de stad moesten afleggen. Dit gold vooral voor reizigers die via station Haven reisden, zij moesten om de twee binnenhavens (4) en over het kanaal gaan, om zo de stad te kunnen bereiken. De boulevards, zoals we die nu kennen, bestonden immers nog niet. Het water ten westen van het kanaal (5) is het laatste restant van de vroegere omwalling. Dit gebied zou later voor een groot deel worden ingenomen door scheepswerf "de Schelde". De rest werd benut voor woningbouw.
.
Onder: Een luchtfoto van een deel van Vlissingen, met name het gedeelte met het sporen- en havengebied. De nummers op de foto corresponderen met die op het voorgaande kaartje. De vroegere dienstwoning (6) is op de foto nog net was witte punt te herkennen, op het kaartje staat deze niet eens aangegeven…
.
 

 

 

  Free counter and web stats versie: 16-02-2015