Wie anno nu met de Randstadrail vanuit Den Haag over het lange betonnen viaduct Rotterdam binnenrijdt, kan zich waarschijnlijk nauwelijks voorstellen dat hij/zij over een bijzonder stuk spoorweghistorie rijdt. Maar deze voormalige spoorlijn kent wel degelijk een interessante geschiedenis.
De Zuid-Hollansche Electrische Spoorweg-Maatschappij (Z.H.E.S.M.) was ongetwijfeld één van de eerste spoorwegmaatschappijen dat in de twintigste eeuw werd opgericht, namelijk op 4 januari 1900. Evenals de eerder opgerichte H.E.S.M. (de Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij, dat in de Haarlemmermeer spoorwegen zou aanleggen) had deze nieuwe maatschappij als doel om een elektrische spoorwegverbinding aan te leggen. Maar in grote tegenstelling tot hun Noord-Hollandse collega's slaagde de Z.H.E.S.M. hier wel in.
Eén van de lijnen die Z.H.E.S.M. liet aanleggen was een verbinding tussen Den Haag en Rotterdam. Het startpunt was station Hollands Spoor. De lijn liep vervolgens via de Laan van Nieuw Oost Indië, via Leidschendam, Pijnacker, Berkel en Rodenrijs naar een nieuw te bouwen eindstation aan het Hofplein in Rotterdam.
Ondanks het feit dat de Z.H.E.S.M. werd opgericht in een tijd dat de lokaalspoorwegen haar hoogtijdagen hadden en het werkterrein regionaal was, was deze maatschappij geen lokale spoorwegmaatschappij. De Z.H.E.S.M. -spoorlijnen werden dan ook als hoofdspoorlijn aangelegd.
Het was de allereerste "elektrische" spoorlijn in Nederland, oftewel een spoorlijn dat was voorzien van een bovenleiding. Dit was destijds iets compleet nieuws in Nederland. Een andere noviteit was het gebruik van gewapend beton. Omdat dit in die tijd nog in de kinderschoenen stond werd hiervoor een apart bouwbedrijf opgericht. Dit bedrijf, de "Hollandsche Maatschappij tot het maken van werken in Gewapend Beton (het latere Holland Beton Groep) ging zich bezighouden met het bouwen van het bijna twee kilometer lange spoorviaduct.
Dit bijzondere viaduct, gebouwd in gewapend beton, begint ter hoogte van de kruising met de doorgaande spoorlijn Rotterdam-Utrecht en loopt vervolgens door tot station Hofplein. De tientallen halfronde ruimten onder het viaduct zijn ingericht als winkelruimten, ateliers of bedrijfsruimten. Dit was overigens in de eerste jaren van het bestaan van het viaduct nog niet het geval. Sterker nog: er was in die eerste jaren nog helemaal geen bebouwing, zodat dit viaduct letterlijk in the middle of nowhere stond. Achteraf was het bouwen van een lang viaduct natuurlijk een briljante zet, want toen in latere jaren de stad wel werd uitgebreid zorgde dit luchtspoor in ieder geval niet voor verkeersproblemen.
Door al deze technische hoogstandjes was de aanleg van de Hofpleinlijn natuurlijk niet goedkoop. De aanleg van de bijna dertig kilometer lange spoorbaan zou destijds zo'n 16 miljoen gulden hebben gekost, best wel een fors bedrag voor die tijd.
De spoorlijn was vooral bedoeld voor de meer welgestelde Rotterdammers die de stad wilden verlaten vanwege de hoge lokale belastingen maar er nog wel werkzaam waren. Plaatsen als Berkel en Rodenrijs, maar ook Wassenaar en -met name- Voorburg groeiden dan ook flink.
In het najaar van 1908 werden zowel station Hofplein als de Holpleinlijn in gebruik genomen. Ongeveer een half jaar later volgde het gedeelte naar Scheveningen. De belangstelling voor deze nieuwe vorm van treinreizen was bijzonder groot. Naar verluidt zelfs zó groot dat de ZHESM zelfs extra (gehuurde) treinen in moest zetten. Inderdaad…, stoomtreinen. En daar was men nu juist nìet voor gekomen…!

Boven: Wederom zo'n fraaie gekleurde ansichtkaart uit het begin van de twintigste eeuw. Een elektrisch treinstel verlaat station Rotterdam Hofplein op weg naar Den Haag. Let ook op het -toen nog- vrij brede emplacement.

Onder: Het viaduct is bijna twee kilometer lang en is sinds 2004 rijksmonument. Ze begint bij het bedrijventerrein Ceintuurbaan, kruist het doorgaande spoor Rotterdam-Utrecht en loopt vervolgens door tot het Hofpleinstation.

Boven en onder: Wie een betonnen viaduct automatisch associeert met een saai recht-toe-recht-aan-bouwwerk moet toch eens een kijkje gaan nemen bij het viaduct van de voormalige Hofpleinlijn. Op dit bijna twee kilometer lange viaduct zijn diverse reliëfs aangebracht, vervaardigd door de Haagse beeldhouwer Jan Altorf. Sommigen van deze reliëfs zijn diervoorstellingen. Naast een eend en eekhoorns zijn ook een kikker en zelfs olifanten te vinden.

Onder: Het overgrote deel van de ruimten onder het spoorviaduct zijn in de loop van de jaren gemoderniseerd. Ook de puien ontkwamen hier niet aan. Toch zijn er nog enkele (het zijn er echt maar een paar…) puien die nog helemaal in authentieke staat zijn zoals deze hier.

Onder: Ook in het buitenland was er belangstelling voor de eerste elektrische trein in Nederland getuige dit artikel uit het Duitse "Zeitschrift des Vereines deutscher Ingenieure" uit 1910.

Onder: Een affiche uit 1908 waarop de opening van de spoorverbinding tussen Rotterdam Hofplein en Scheveningen wordt aangekondigd op 1 mei 1909.

Onder: Toen het spoorviaduct werd gebouwd stond het de eerste jaren van haar bestaan letterlijk "in the middle of nowhere", zoals deze illustratie laat zien.