In 1874, het jaar waarin de eerste delen van de Oosterspoorweg (de spoorlijn Amsterdam-Hilversum-Amersfoort, later doorgetrokken naar Apeldoorn en Zutphen, en de lijn Hilversum-Utrecht) in gebruik werden genomen was Bussum nog een vrij onbeduidend dorp. Dat het van meet af aan een eigen station binnen de gemeentegrenzen kreeg had dan ook in de eerste plaats te maken met de positie van het naburige Naarden. Zoals bekend is Naarden een echte vestingstad, de vestingwerken zijn het gaafst bewaard gebleven stelsel van ons land en zijn wereldberoemd.
Die verdedigingswerken betekende uiteraard ook dat in de directe omgeving langs de buitenranden, het zogenoemde schootsveld, geen permanente (lees: stenen) bebouwing mocht staan. Bouwwerken die wel werden toegestaan moesten in geval van oorlog direct kunnen worden verwijderd. Voor Naarden gold een grens van niet minder dan duizend meter. Hierdoor werd HIJSM gedwongen om het station nét over de gemeentegrens met Bussum te bouwen, maar wel zo dicht mogelijk bij Naarden. Het station werd dan ook letterlijk tegen de gemeentegrens aan geprojecteerd. De afstand tussen het station en de dichtstbijzijnde stadspoort bedroeg iets meer dan een kilometer. In geen enkele andere Nederlandse stad waar naar toe een spoorlijn werd aangelegd kwam het station zó ver buiten de bebouwde kom te staan…
Het eerste stationsgebouw was een opvallend fors gebouw, nogal eenvoudig vormgegeven en met twee iets naar voren staande eindgebouwen. Het gebouw was niet enig in haar soort, in het naburige Weesp stond een identiek exemplaar. Dat was vrij uitzonderlijk, de "Hollandsche" bouwde namelijk maar zelden meerdere dezelfde stationsgebouwen. In totaal gebeurde dit maar drie keer, waarbij er overigens nooit meer dan twee exemplaren van werden gebouwd.
De architect van het stationsgebouw is niet bekend. Heel misschien was het A.L. van Gendt. Van Gendt was in die tijd werkzaam voor de HIJSM, waarbij hij voor de Oosterspoorweg -onder andere- diverse stations ontwierp, zoals Baarn en Utrecht Maliebaan. Ook het in 1990 gesloopte stationsgebouw van Hilversum werd nogal eens aan hem toegeschreven. De stationsgebouwen van Weesp en Naarden-Bussum waren in feite kleinere en eenvoudiger versies daarvan, maar nogmaals gezegd: het is allerminst zeker of Van Gendt daadwerkelijk de architect van dit specifieke stationsgebouw was.
In de beginjaren stond het station letterlijk in the-middle-of-nowhere, maar dat veranderde al vrij snel. Rijkere inwoners uit -met name- Amsterdam ontdekten het Gooi als nieuwe woonplaats, of om er een tweede huis te bouwen. Omdat zij echter wel in de hoofdstad bleven werken ontstond hierbij een nieuw fenomeen: de forens. Door de ligging van het station profiteerde vooral Bussum hiervan. Het dorp groeide flink en het duurde niet eens zo lang of ze overvleugelde Naarden. Naarden zelf had op zich ook wel profijt van het spoor, maar hier werd de groei aanvankelijk nog geremd door de beperkingen van de vestingwet.
Bussum werd in het begin van die groeitijd vooral een heel deftig dorp, omdat het vooral de rijksten waren die hier kwamen wonen. Onder hen waren bekende families, zoals Dreesmann (V&D) en Brenninkmeijer (C&A). Het spoor trok niet alleen nieuwe inwoners aan, er vestigden ook nieuwe bedrijven. Soms verhuisden die ook uit Amsterdam, bijvoorbeeld omdat daar geen uitbreidingsmogelijkheid meer was. Het bekendste voorbeeld hiervan was de cacao- en chocoladefabriek Bensdorp, dat hier onder meer de beroemde Bros-repen produceerde. Een andere bekende fabriek was Langcat, één van de grootste makers van emaille reclameborden.

Boven: Het eerste stationsgebouw van station Naarden-Bussum. De entourage ziet er niet bepaald uitnodigend uit, de foto werd vermoedelijk dan ook vlak voor de sloop van het gebouw genomen. Het is een van de zeldzame foto's van de voorzijde van dit gebouw. De meeste afbeeldingen, die van het eerste stationsgebouw bestaan, laten alleen de perrongevel zien. Overigens hebben delen van dit stationsgebouw nog een tweede leven gekregen. Na de afbraak van het gebouw werden de bakstenen gebruikt voor de bouw van een landhuis in de buurt van Naarden. Dat huis aan het Roelofslaantje werd trouwens ontworpen door ene G.W. van Heukelom...

Onder: Naarden-Bussum is één van de allereerste forensenstations van ons land. Op een zonnige ochtend in 1911 staat een groep forenzen te wachten op hun trein richting Amsterdam. Wat vooral opvalt is dat het bijna allemaal mannen van "gegoede burgerij" zijn. Zeker in die tijd woonden in Bussum relatief weinig mensen uit de arbeidersklasse, die bovendien in de directe omgeving werkten.

Onder: Een fraaie gekleurde ansichtkaart van het station, met ditmaal duidelijk zichtbaar het spoor en het perron van de tramlijn naar Huizen. Hier vormde het tramperron nog niet echt een geheel met het station, dit veranderde bij de bouw van het nieuwe stationsgebouw. Ook is hier maar één tramspoor zichtbaar, later kreeg het tramgedeelte drie sporen en twee perrons. De tramrails hadden overigens dezelfde spoorwijdte als de trein en er was dan ook een verbinding met het hoofdspoor. Een deel van de tramlijn werd dan ook gebruikt voor goederenvervoer. Let ook op het houten gebouwtje, rechts op het tweede perron. Opvallend is de vijfhoekige vorm van het venster, een vorm die ook bij het stationsgebouw van Baarn terug is te vinden. De functie van het gebouwtje is mij niet precies bekend, mogelijk was het een extra wachtruimte.

Onder: Deze ansichtkaart uit (ongeveer) 1908 laat de Stationsweg in Bussum zien. Duidelijk is te zien dat de straat nog lang niet is volgebouwd, dit zou pas in de jaren dertig worden voltooid. Het markante gebouw met de drie markante dakkapellen staat er nog altijd, al zijn die typische torenspitsjes allang verdwenen. Helemaal rechts is nog net een gedeelte van het Jugendstilpand op de foto hiernaast te zien. Beide woon/winkelpanden werden overigens door dezelfde architect (W. Wiggers de Vries) ontworpen.

Onder: Dit bijzonder fraaie Jugendstilpand staat schuin tegenover het station, op de hoek van de Stationsweg en de Generaal de la Reylaan. Het werd gebouwd in 1904, de periode waarin Bussum explosief groeide. Let vooral op de tegeltableaus waarop reclame wordt gemaakt voor Van Houten. Deze vroegere Weesper cacaofabrikant was ooit één van de grote concurrenten van Bensdorp, die op nog geen kilometer afstand aan de overkant van het spoor stond. Het is al een wat oudere foto, uit 2001. Op dat moment stond het pand nog leeg en was een grote verbouwing gaande in dit vroegere woon/winkelpand. Inmiddels is er een tapasbar in gevestigd.

Onder: Naast nieuwe inwoners kwamen ook nieuwe bedrijven naar Bussum. In een aantal gevallen waren het al bestaande bedrijven, die in Bussum een tweede vestiging begonnen. Eén van die bedrijven was de van oorsprong Amsterdamse cacaofabrikant Bensdorp. Aanvankelijk werd in Bussum alleen een tweede fabriek geopend, maar in de jaren twintig werd de gehele productie naar deze fabriek overgeheveld. De fabriek beschikte over een eigen spooraansluiting, zodat de cacao vanuit de Amsterdamse haven direct naar de fabriek kon worden gebracht. Dit spoor werd tot het voorjaar van 1996 geregeld gebruikt, maar door diverse oorzaken kwam hier vrij abrupt een einde aan. De fabriek sloot aan het begin van deze eeuw haar deuren.