Het is het jaar 1863 als het eerste deel van de NCS-spoorlijn -het gedeelte Utrecht-Amersfoort-Hattemerbroek- in gebruik wordt genomen. Een jaar later volgde de oversteek over de IJssel en werd Zwolle bereikt. De aanleg van het laatste gedeelte, tussen Zwolle en Kampen, verliep niet altijd even gemakkelijk. Een van de oorzaken hiervoor was de slechte bodemgesteldheid. De Mastenbroeker polder, waar deze spoorlijn dwars doorheen loopt, liep in de winter van 1864 zelfs onder water. Maar ook door tegenstand en zelfs tegenwerking duurde het uiteindelijk tot het voorjaar van 1865 voordat de spoorlijn Utrecht-Kampen eindelijk in gebruik kon worden genomen. Het stationsgebouw was overigens toen nog niet eens klaar.
Het Kamper station werd aan de overzijde van de IJssel, dus aan de IJsselmuidense kant, gesitueerd. Het had trouwens niet veel gescheeld of het station van Kampen had niet eens in Kampen gestaan! Aanvankelijk was het station namelijk zo'n 350 meter oostelijker gesitueerd, op het grondgebied van IJsselmuiden. Maar nog tijdens de aanleg van de spoorlijn kreeg het station haar definitieve plek. Het station werd vlak naast de IJsselbrug gebouwd op de plaats van een vroegere. Deze schans lag direct aan het einde van de IJsselbrug, en was een onderdeel van de verdedigingslinie van de stad. Doordat het station op de plaats van deze zogenoemde "buitenwacht" (de naam van een bekende uitgaansgelegenheid tegenover het Kamper station herinnert hier dus aan…) werd gebouwd bleef het binnen de gemeentegrens. Maar daardoor lag het wel wat ingeklemd tussen de IJssel, de trekvaart en de weg naar Zwolle, toen al een drukke handelsweg. De trekvaart, die pal naast het station lag, was zelfs mede bepalend voor de vorm en de plaats van het emplacement. Deze werd niet achter, maar naast het station aangelegd.
Het eerste stationsgebouw was een typisch NCS-stationsgebouw uit die tijd. Het was een standaard gebouw van het type NCS eerste klasse, hetzelfde type zoals dat tegenwoordig nog in Amersfoort (NCS) en Nijkerk te vinden is. Omdat het station aan de overzijde van de IJssel kwam te liggen kreeg het stationsgebouw een opmerkelijke positionering. Om namelijk te voorkomen dat het gebouw met de achterzijde naar de stad gericht zou zijn stond het stationsgebouw omgekeerd ten opzichte van de sporen. Zodoende zagen de reizigers, als zij over de IJsselbrug in de richting van het station liepen, toch als eerste de voorgevel. In feite lagen perron en sporen dan ook vóór het stationsgebouw! Station en emplacement werden gescheiden door het Kikkergat, een overblijfsel van de gracht rondom de voormalige schans en de plaats waar de trekvaart, via een sluis uitmondt in de IJssel. Het grootste deel van het emplacement lag iets ten oosten van het station, op -destijds- IJsselmuidens grondgebied. Hier waren oorspronkelijk een locomotievenloods, een rijtuigenloods, een draaischijf een werkplaats en een goederenloods te vinden. De locomotievenloods en de werkplaats hebben niet eens zo lang dienstgedaan want in 1887 werd het depot Kampen alweer opgeheven. Enkele jaren later werden zowel de locomotieven- als de rijtuigenloods gesloopt en vervangen door één enkele loods.
Voor het station, dat slechts één perron telde, lagen drie sporen. Twee van die sporen liepen in nog een klein stukje in noordwestelijke richting door, waarvan er uiteindelijk eentje bij een spoorsteiger eindigde. Er waren destijds grote verwachtingen van het goederenvervoer, de spoorsteiger was zelfs berekend op zeeschepen. Die verwachtingen werden overigens nooit waargemaakt…

Boven: een unieke kleurenafbeelding van het eerste station van Kampen. Duidelijk is te zien dat het gebouw "omgekeerd" staat en dat de voorgevel ook de perrongevel is! Het idee achter deze positionering was dat reizigers die vanuit Kampen over de IJsselbrug naar het station liepen zodoende toch naar de voorgevel van het station aankeken! Deze opmerkelijke situatie had echter ook een keerzijde: een perronoverkapping was daardoor voor de NCS onbespreekbaar!

Onder: Een 16e eeuwse stadsplattegrond van Kampen uit de beroemde Blaeu-atlas. De verdedigingswerken zijn hier duidelijk te zien. Tegenover de IJsselbrug (al sinds de 14e eeuw ligt hier een oeververbinding) ligt een opvallende schans. Het station werd later gebouwd op de plaats waar het oostelijke bastion van de schans lag (de zwarte pijl op het kaartje). De sluis daarboven heeft er nog tot ver in de 20ste eeuw gelegen. Opmerkelijk is dat deze kaart in een zuidwestelijke richting is getekend.

Onder: De oude IJsselbrug, zoals deze er zo'n 100 jaar geleden nog uitzag. Deze ijzeren brug werd in 1872 gebouwd en had een -voor die tijd- moderne geklonken constructie. De fraaie poortachtige torentjes hebben de Tweede Wereldoorlog helaas niet overleeft. De brug zelf heeft het 125 jaar uitgehouden, maar moest in 1997 alsnog worden gesloopt. Deze was inmiddels zó versleten dat buspassagiers zelfs vóór de brug moesten worden afgezet en ze zelf het laatste stuk naar het station moesten lopen! Het busstation was hiervoor verplaatst naar de IJsselkade. Aan het stationsgebouw te zien (vaag op de achtergrond) is deze ansichtkaart in ieder geval van vóór 1911...

Onder: Nog een stadskaartje, ditmaal een van rond 1870. De verdedigingswerken zijn inmiddels verdwenen maar de restanten van de restanten hiervan zijn nog steeds goed te herkennen (ook nu nog trouwens!). Het station ligt aan de overzijde van de IJssel, een beetje ingeklemd tussen deze rivier, de trekvaart en de oude weg naar Zwolle. Schuin tegenover het station staat sociëteit "De Buitenwacht". De sociëteit is in de loop van de jaren veranderd in een grote uitgaansgelegenheid, maar het had wel altijd diezelfde naam behouden. Op 13 juni 2010 is "De Buitenwacht" door een grote uitslaande brand volledig verloren gegaan...