In 2019 was het exact 175 jaar geleden dat het spoor tussen Utrecht en Driebergen in gebruik werd genomen en laatstgenoemde plaats haar eerste station kreeg. Tegenwoordig zijn zowel Zeist als Driebergen-Rijssenburg forenzenplaatsen, in beide gevallen dankzij een strategische ligging nabij een autosnelweg. In Zeist is al sinds jaar en dag het hoofdkwartier van onze nationale voetbalbond gevestigd. Ook is de Slotstad bekend van haar kasteel en haar vroegere bestekfabrieken (Gero, Sola). In Driebergen-Rijssenburg bevindt zich nog altijd het hoofdkwartier van de Verkeerspolitie. Jarenlang was het de thuisbasis van de beroemde -en beruchte- "politie-Porsches". Daarnaast is de omgeving, met haar vele kastelen en landhuizen, geliefd bij toeristen. Beide plaatsen liggen dan ook aan de Utrechtse Heuvelrug, in een streek die de Stichtse Lustwarande wordt genoemd. Toen de Rhijnspoorweg werd aangelegd was de omgeving nog vooral agrarisch. Toch kwam hier al in 1844 een station, dat echter ver van de bewoonde wereld was gelegen.
Dat station, halte is trouwens een betere omschrijving, kwam bij de kruising met een oude straatweg tussen Utrecht en Arnhem. Zoals bij de "Rhijnspoorwegmaatschappij" gebruikelijk was kreeg het station aanvankelijk een tijdelijk, houten gebouw, door de maatschappij zelf een "directiekeet" genoemd. Die keet zou er uiteindelijk twintig jaar blijven staan, het werd in de tussentijd zelfs een keer uitgebreid. De halte kreeg in 1854 een tweede perron. Ongeveer tegelijkertijd werd het complete spoortraject tussen Amsterdam en Arnhem herlegd. De Nederlandsche Rhijnspoorweg Maatschappij (NRS) had de spoorlijn namelijk in breedspoor aangelegd, aanvankelijk in ons land de standaard. Maar om een aansluiting met het Duitse spoor mogelijk te maken moest worden omgeschakeld op normaalspoor, hetgeen vanaf dat moment ook in Nederland de standaard werd.
In 1864 kwam het eerste echte stationsgebouw gereed. Dit was een eenvoudig gebouw, dat onder haar zadeldak slechts één bouwlaag had. Naast de gebruikelijke faciliteiten beschikte het gebouw over een aparte wachtruimte voor dames. Wie het gebouw ontwierp is overigens niet bekend.
Mede dankzij het spoor nam de bevolking in de omgeving flink toe. Vooral gegoede burgers wisten Driebergen in die tijd te vinden. In Zeist kwam de industrie op gang, die ook voor de nodige bevolkingsaanwas zorgde. Maar nog altijd was het station, dat inmiddels de naam Zeist-Driebergen had gekregen, op grote afstand van zowel Driebergen als Zeist. Toch duurde het nog tot circa 1880 voordat er aanvullend vervoer kwam in de vorm van een omnibus. Twee jaar later werden vanaf het station twee tramlijnen in gebruik genomen, één naar Zeist en één naar Driebergen. Het bleek het begin van een interlokale tramverbinding tussen Amersfoort en Arnhem, via Zeist, Driebergen, Doorn, Rhenen en Wageningen. Uiteraard had de tram ook een stop bij station Zeist-Driebergen…
Aan het einde van de negentiende eeuw en de tijdens de daaropvolgende eeuwwisseling, de NRS is dan al opgegaan in Staatsspoor, ondergingen zowel het station als het stationsgebouw wat wijzigingen. Zo werd in 1894 een voetgangersbrug tussen de twee perrons gebouwd, waarmee een einde kwam aan het gelijkvloerse overpad. Voor diegenen die niet van die nieuwe brug gebruik kon maken werd een soort rolconstructie tussen de twee perrons gemaakt. Enkele jaren later, rond het jaar 1900, was het stationsgebouw aan de beurt. Aan de linkerkant kreeg het gebouw een extra verdieping. Dit werd de nieuwe stationswoning, zodat de ruimte eronder voor uitbreiding van de stationsfaciliteiten kon worden benut. Naast dit verhoogde deel werd een soort poort gebouwd, welke als uitgang ging dienen. Tot slot kreeg het tweede perron in 1901 haar bekende overkapping. In datzelfde jaar kreeg Zeist trouwens een eigen station…

Boven: Een kleurige ansichtkaart van station "Zeist-Driebergen", begin twintigste eeuw. Het is een ingekleurde foto, die vanaf de nieuwe voetgangersbrug werd gemaakt. De -eveneens nieuwe- perronoverkapping op het tweede perron is hier niet zichtbaar, die bevindt zich namelijk achter de fotograaf. De wat rommelig ogende bebouwing rechts van het station werd ook kort geleden gebouwd. Het gebouw rechtsonder was het voormalige postgebouw annex goederenbewaarplaats. Tussen deze loods en het stationsgebouw is de poort-achtige uitgang (met controlepost) ingeklemd.
.

Onder: Van het allereerste stationsgebouw bestaan -voor zover ik na kon gaan- geen afbeeldingen. Het hier getoonde gebouw geeft een idee hoe zo'n "directiekeet" van de Rhijnspoor er uitzag. Dit is overigens het vroegere stationsgebouw van Oudewater...
.

Onder: Dit is de vroegere wachtkamer 2e klasse, één van de weinige foto's van het interieur van het tweede stationsgebouw. Het is een ogenschijnlijk eenvoudige ruimte, waarbij het enige opvallende element de ronde bank is. Deze ruimte ontstond aan het begin van de twintigste eeuw, toen dit deel van het stationsgebouw werd verbouwd en van een extra verdieping werd voorzien. Vóór 1900 was hier de stationswoning. De foto werd trouwens in 1941 gemaakt, tijdens de Tweede Wereldoorlog dus...
.

Onder: Landelijke bekendheid kreeg het station in de jaren vijftig van de twintigste eeuw, vanwege de koffie en vooral vanwege de manier waarop deze werd geserveerd. Langs het perron stond een heel peloton aan kelners (waarvan de meeste zelfs familie van elkaar waren) die de reizigers tijdens de korte stop van koffie voorzagen. Als het treinpersoneel ervoor zorgde dat de trein iets te vroeg op het station aankwam kregen ze een gratis bakkie. Niet zelden vertrok de trein ook iets te laat...
.

Onder: Vanaf het eerste perron zicht op het tegenoverliggende exemplaar. Duidelijk te zien zijn de bekende perronoverkapping en aan de rechterkant de overdekte perronbrug. Die traverse werd in 1894 in gebruik genomen, maar blijkens krantenartikelen uit die tijd was lang niet iedereen er blij mee. Voor sommigen was de brug onbereikbaar, maar ook daar werd wat op gevonden. Aan de oostkant van het station was een soort rolwagentje, die tussen de twee perrons kon worden gerold. Het karretje stond op rails, die de spoorbaan in een rechte hoek kruisden. Feitelijk beschikte het station dus over twee gelijkvloerse spoorkruisingen! Die andere was trouwens de kruising met een tramlijn, die langs de Hoofdstraat lag. (zie ook de volgende afbeelding)
.

Onder: Nog éénmaal de overweg in de Hoofdstraat, nu op een foto uit 1938. In die tijd bestond de tramlijn Amersfoort-Arnhem nog, die hier parallel langs de Hoofdstraat liep. De aanleg van die tramlijn begon al in 1882, maar het zou nog tot 1924 duren voordat deze helemaal was voltooid. In die tijd werd de tram tevens elektrisch gemaakt. Maar toen in 1938 ook de spoorlijn "onder de draad" ging moest voor de overweg een oplossing worden bedacht. Zo ontstond dit ingenieuze systeem, waarbij de bovenleiding van de tram kon worden weggedraaid. Erg lang heeft die unieke constructie niet gefunctioneerd, aan het einde van de jaren veertig werd namelijk de tramlijn opgeheven...
.

Onder: Vlakbij het station stond ooit hotel Woud en Bergoord. Het ontstond kort na de ingebruikname van het station en was met name in de tweede helft van de negentiende eeuw succesvol. Daarna gingen de zaken minder en tenslotte moest het hotel aan het begin van de twintigste eeuw haar deuren sluiten. Het pand werd vermoedelijk in 1929 gesloopt. Enkele jaren later kwam op deze plek de vleeswarenfabriek Gevato, die inmiddels ook al heel lang verleden tijd is. Overigens bleek enkele jaren geleden dat het vroegere hotel niet helemaal verdwenen was; tijdens graafwerkzaamheden kwamen de fundamenten van het gebouw tevoorschijn...
.