Station Amsterdam Muiderpoort is een bijzonder station, maar wel één waar een nogal bedenkelijk imago aan kleeft. Het werd, en wordt trouwens nog altijd, als onveilig ervaren. Dit heeft mede te maken met de lokatie: Amsterdam-Oost heeft nu eenmaal al heel lang de reputatie een probleemwijk te zijn. Maar de belangrijkste oorzaken zijn terug te voeren naar de opzet en de constructie van het station zelf…
Een vorkstation kan als grote voordeel hebben dat er een mooi en overzichtelijk voorplein kan worden ingericht. Duidelijk afgebakend door de twee aftakkende spoorlijnen worden de reizigers haast als vanzelf naar de ingang van het station geleid. Bij het Muiderpoort-station valt het stationsgebouw echter vrijwel geheel weg achter de hoge spoordijken, waarboven alleen het seinhuis als een soort baken uittorent. Een extra handicap hierbij vormden de ligging van het stationsplein en de ingang van het stationsgebouw ten opzichte van de straat. Om goed te kunnen functioneren heeft elk station een "aan- en afvoerroute" nodig, een straat of weg die uitkomt op het stationsplein, of er langs loopt. Voor station Muiderpoort waren en zijn dit de Wijtenbachstraat en de Insulindeweg. Maar door de unieke opzet van het station, én dankzij dichte bebouwing in de directe omgeving, kon het stationsgebouw uitsluitend met de achtergevel naar deze weg worden gebouwd. Via twee zijstraten en twee onderdoorgangen wordt vrijwel direct de ingang van het station bereikt. Het vrij grote plein voor het station heeft als stationsplein dan ook nauwelijks een functie. De wat afzijdige ligging van het station en het feit dat deze vrijwel uitsluitend via -toch wel wat benauwende- onderdoorgangen bereikbaar is geven al niet echt een idee naar een veilig en overzichtelijk station te gaan. Eenmaal binnen maakte de ruime en lichte hal een hoop goed. Maar daarna gaven de lange, sombere perrontunnels bij menigeen een onbehaaglijk gevoel, vooral omdat er bochten inzaten en daardoor erg onoverzichtelijk waren. Ook waren de tunnels laag en vrij smal. Voor de beide perrons geldt eigenlijk een soortgelijk verhaal; ze zijn hooggelegen en liggen ver van elkaar en van het stationsgebouw. Bovendien liggen de perrons in een bocht, wat de overzichtelijkheid ook al niet ten goede komt…
Desondanks bleef het station bijna zestig jaar lang nagenoeg onveranderd, op wat kleine wijzigingen na. Zo werd, nadat de in- en uitgangscontroles kwamen te vervallen, de laagstgelegen perrontunnel afgesloten. Ook de "uitgangshal" raakte hierdoor overbodig, hierin kwam later een fietsenzaak en fietsverhuurbedrijf. Aan het begin van de jaren tachtig werden de perronoverkappingen aangepakt. De sierlijke uiteinden van de spanten verdwenen, waardoor de overkappingen iets smaller werden. De glazen panelen weden vervangen door eenvoudig golfplaat. Waarschijnlijk werd in diezelfde tijd boven en naast de onderdoorgang bij de Domselaerstraat werd de stationsnaam in grote letters aangebracht.
In de tweede helft van de jaren negentig begon de grootste verbouwing van het station. Hierbij werd geprobeerd om het station wat veiliger te maken. Zo werden op diverse plaatsen in de perronoverkappingen lichtstroken aangebracht, waaronder boven de trappen. Het voornaamste doel van die verbouwing was echter het creëren van kortere looplijnen. In plaats van de lange omweg via de stationshal en de perrontunnels zijn de perrons nu rechtstreek vanaf de straat te bereiken. Hiertoe werden nieuwe perrontrappen aangelegd, die uitkomen bij de onderdoorgangen. Tegelijk werden er (eindelijk) liften geïnstalleerd. De stationshal kwam te vervallen en werd afgesloten voor het publiek. Het doet thans dienst als opslagruimte ten behoeve van de fietsenzaak. Er kwam een nieuw verkooppunt voor treinkaartjes in de onderdoorgang naar de Celebesstraat, waarbij dit meteen de vraag opriep of dit nu wel zo veilig idee was. Ook de winkeltjes, die voorheen in de stationshal zaten, werden verplaatst naar deze onderdoorgang. Tijdens die verbouwing, die (als ik het me goed herinner) zo'n twee jaar in beslag nam, bleef de perrontunnel aanvankelijk nog "gewoon" in gebruik, al was deze niet meer rechtstreeks via de stationshal te bereiken. Gedurende die tijd was een tijdelijke toegang gemaakt in de tunnelwand van de onderdoorgang Wijtenbachstraat.
Er is inmiddels veel veranderd op het Muiderpoort-station, en toch ook weer niet. Wat bleef zijn het stationsgebouw en het voormalige seinhuis. Die werden opgeknapt, maar vervullen nu geen stationsfunctie meer. Ook de perrons, het perrongebouw en de overkappingen bleven, zij het in wat gewijzigde vorm. Wat helaas ook bleef is het negatieve imago van het station…

Boven: Het is alweer meer dan jaar geleden dat de stationshal werd afgesloten voor het publiek. De vroegere hoofdingang is vakkundig dichtgemaakt en wordt nu aan het oog onttrokken door de vele fietsen die ervoor staan. Links van de hal is de vroegere bagage-afdeling. Hier vond in de zomer van 1959 een merkwaardig incident plaats. Tijdens de afhandeling van de bagage viel een kistje waarin radioactief materiaal (isotopen) bleek te zitten. Het stationsgebouw werd daarop afgesloten voor onderzoek, maar het bleek allemaal mee te vallen. Het is tegenwoordig niet meer voor te stellen, maar tot het begin van de jaren zeventig was het niet ongebruikelijk dat isotopen "gewoon" in de bagageruimte van passagierstreinen werden vervoerd...

Onder: Een deel van de perrontunnel, in dit geval die naar het perron voor de richting Utrecht. Het is al meteen duidelijk waarom de tunnels niet erg geliefd waren, het is er vrij donker, laag smal en de tunnels zijn lang en onoverzichtelijk. In deze tunnel werd ooit zelfs een geldloper overvallen, dit gebeurde in 1970. De buit was de weekendopbrengst van zowel het Muiderpoortstation als van enkele omliggende stations.

Onder: De onderdoorgang naar het Muiderpoortstation, gezien vanaf de Pontanusstraat. Dit is de zuidelijke onderdoorgang en het is veruit de breedste van de twee. Van oudsher is dit de "poort" naar het Muiderpoortstation. Echt herkenbaar is het station hiervandaan echter niet. Om duidelijk te maken dat hier toch echt een station is, werd de naam in niet te missen letters boven en naast de onderdoorgang aangebracht. Het strategisch geplaatste NS-logo laat bovendien zien aan welke kant zich de trap (en de lift!) naar het perron bevindt...

Onder: En dit is de noordelijke onderdoorgang richting de Celebesstraat, gezien vanaf het Oosterspoorplein. Deze tunnel is veel smaller dan het zuidelijker gelegen exemplaar en doordat er een breed emplacement op ligt is ze ook een stuk langer. De trap en lift naar het perron zijn op deze foto niet te zien, maar bevinden zich aan de linkerkant. Daarnaast was ooit een loketje, maar deze heeft er niet zo lang gezeten. De locatie was -op z'n zachtst gezegd- wat ongelukkig, zeker in een tijd dat veiligheid op stations een belangrijk onderwerp werd. Toch heeft het loketje nog tot de zomer van 2004 dienstgedaan.

Onder: Inktzwarte bladzijden in de geschiedenis van het Muiderpoort-station. Het is nog geen zeven maanden in gebruik is de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Vanaf het najaar van 1942 tot en met mei 1944 gebruikt de Duitse bezetter onder andere dit station om Joodse burgers af te voeren naar kamp Westerbork, zoals op deze foto te zien is. Ruim 11.000 Amsterdamse Joden, waarschijnlijk waren het voornamelijk inwoners uit de directe omgeving, werden hier op deze manier op transport gezet. Na Westerbork volgde bijna altijd de lange tocht naar Duitsland, Polen of Oostenrijk, waar het overgrote deel van de mensen werd vermoord in vernietigingskampen.

Onder: Op 3 oktober 2002, precies zestig jaar nadat de eerste Joden vanaf dit station werden weggevoerd, onthulde de toenmalige burgemeester Cohen dit monument op het Oosterspoorplein. Het werd ontworpen door Steffen Maas en bestaat uit een gedenkbank, met daarin verwerkt een gedicht van Victor van Vriesland, en een informatiebord.